Tímarit lögfræðinga - 01.07.1956, Page 30

Þegar tekið er tillit til framannefndra atriða og þess,
að aðrar þjóðir telja jarðhita djúpt í jörð undanslcilinn
eignarrétti landeigenda og háðan umráðarétti ríkisins
(Nýja Sjáland, Italía og Mexico), virðist eðlilegt, að lög-
gjafinn hverfi liér inn á svipaða hraut í þessu efni, þ. e. a. s.
dragi hér alveg ákveðna markalínu á milli einstaklings
eignarréttar og umráðaréttar ríkisins. Landeigendur ættu
sem áður eignarrétt að hverum og laugum og auk þess
jarðhita í efstu jarðlögum, sem tiltölulega auðvelt er að
sækja, en nægir þó jafnframt til venjulegra heimilis- og
búsþarfa, t. d. 100 metra í jörð niður, þ. e. a. s. hinum
staðbundna jarðhita, ef svo mætti segja. Hins vegar ætti
ríkið eitt eignar- og umráðarétt að jarðhita fyrir neðan
þá línu. Þann jarðhita mætti því enginn sækja né nýta
nema með leyfi stjórnarvalda. Með þeirri skipan væru
einkaeignarétti sett skýr mörk.
Hagsmunum þj óðarheildar er vissulega bezt horgið með
því, að umráðaréttur þessara dýrmætu orkulinda sé i
liöndum þess opinbera — að þær séu sameign þjóðfélags-
ins. Skipun þessara mála lijá öðrum þjóðum bendir og i
þá átt. Slík skipan væri einnig i samræmi við það, sem
víðast hvar gildir um málma og önnur verðmæt jarðefni,
sbr. Vinding Kruse, Nordisk Lovhog, bls. 415, og það sem
sagt er hér að framan í III. Að vísu virðast íslenzk námu-
lög byggð á annarri stefnu, en þess er að gæta, að þau lög
eru orðin gömul og þarfnast endurskoðunar og sennilega
myndi önnur stefna þar upp tekin, ef menn ættu von veru-
legra málmfunda eða annarra dýrmætra jarðefna hér á
landi. Þvi verður ekki neitað, að það er sanngjörn regla
og í samræmi við eðli máls, að sérstök náttúruauðæfi, sem
enginn einstakur hefur átt þátt í að skapa, séu sameign
þjóðarinnar allrar.
Með slíkri löggjöf væri á hinn bóginn ekki gengið of
nærri hagsmunum landeigenda. Þeir héldu eftir, a. m. k.
undir öllum venjulegum kringumstæðup', nægilegri orku
til sinna eðlilegu þarfa, þ. e. a. s. ef nokkur jarðhiti væri
156