Tímarit lögfræðinga - 01.09.1981, Blaðsíða 11

mál hafa nægilegt fordæmisgildi.
Áfrýjunarleyfi má veita af annarri ástæðu en þeirri, að mál hafi
fordæmisgildi. Má þar til nefna svokallaða endurupptöku, en lengi
hefur verið í lögum, að Hæstiréttur geti fellt dóm úr gildi, þegar
alvarleg mistök hafa orðið. Umsókn um endurupptöku er venjulega
talin sérstakt úrræði, skylt málskoti. Ef sá, sem biður um áfrýjunar-
leyfi, getur sýnt fram á, að mistök hafi orðið og að þau geti leitt til
endurupptöku, er eðlilegt að áfrýjunarleyfi sé veitt, svo að ekki þurfi
að grípa til endurupptökuformsins.
Loks segir í lögunum, að áfrýjunarleyfi megi veita, ef aðrar þýð-
ingarmiklar ástæður eru fyrir hendi. Þetta ákvæði var mikið rætt,
þegar lögin voru undirbúin. Sagt var, að hætta væri á, að því yrði beitt
alltof oft, svo að þeim tilgangi yrði ekki náð að fækka málum í Hæsta-
rétti. Ekki verður séð, að þetta hafi á sannast. Leyfisbeiðendur vísa
að sönnu oft til þessa ákvæðis, en oftast án frekari rökstuðnings. Til-
gangur ákvæðisins um „aðrar þýðingarmiklar ástæður“ er sá að veita
til öryggis heimild til leiðréttingar á hofréttardómi, þótt hvorki hafi
málið fordæmisgildi né gæti til endurupptöku komið, en dómurinn sýn-
ist þó rangur í atriði, sem aðila skiptir miklu. Með þessu móti er Hæsta-
rétti gert léttara að stuðla að því, að réttlát lausn fáist, einnig þegar
sérstaklega stendur á.
Það er mikilvæg regla, að hofréttardómum má fullnægja, þótt beiðst
sé áfrýjunarleyfis. Að þessu leyti er munur á finnskum og sænskum
rétti. Vera má, að finnska reglan virðist nokkuð hörð, en tilgangur
hennar er að hindra umsóknir um áfrýjunarleyfi, ef þær eru til þess
eins fram bornar að fá fullnustu frestað. Slíkar umsóknir voru áður
allalgengar. Hæstiréttur getur þó eftir kröfu umsækjanda, sem þá fær
forgangsmeðferð, eða að eigin frumkvæði lagt bann við fullnustu, ef
ástæða er til. Reynslan af þessum reglum er ágæt. Bann hefur nokkr-
um sinnum verið lagt við fullnustu. Áður en lögin tóku gildi, létu
ýmsir lögmenn í ljós efasemdir, og sagt var, að í öllum umsóknum
um áfrýjunarleyfi mundi krafist banns við fullnustu. Reyndin hefur
orðið allt önnur. Kröfur um þetta bann eru fremur fáséðar.
Eins og áður segir fjalla þrír dómendur um umsóknir um áfrýjunar-
leyfi. Ákvörðun þeirra er birt án forsendna. Ef skylt væri að láta for-
sendur fylgja, myndi það annað hvort vera til málamynda eða þær
myndu segja það eitt, að kröfur þær, sem í lögunum eru gerðar, væru
ekki uppfylltar. Ef svo væri ekki og forsendur væru ítarlegar, yrði
það til þess, að allt þetta kerfi leiddi til mjög aukins vinnuálags og
næði ekki tilgangi sínum.
61