Tímarit lögfræðinga - 01.09.1981, Blaðsíða 50

að hve miklu leyti beri að viðhalda skaðabótarétti. 1 4. kafla er sagt
frá nokkrum þeim leiðum, sem til álita koma.
Þótt skaðabótaréttur manna vegna líkamstjóns hafi alveg verið
felldur niður í Nýja Sjálandi, og ýmsir telji, að öðrum beri að feta
í fótspor Nýsjálendinga, eru eins og áður segir flestar breytingartil-
lögur bundnar við líkamstjón af völdum umferðarslysa. Mæla ýmis
rök með því að ríða á vaðið á því sviði og ráðast síðar í frekari breyt-
ingar, ef umferðarslysatryggingar gefa góða raun (4.1.).
Ymis álitamál eru tengd spurningunni um, hvort stefnt skuli að
því að greiða „fullar“ bætur, ef skaðabótaleiðin verður afnumin eða
takmörkuð. 1 fyrsta lagi eru áhöld um, hvað teljist fullar bætur fyrir
tiltekna líkamsáverka eða örkuml. Einnig er vafamál, hvort æskilegt
sé að menn eigi almennt rétt til að fá tjón sitt að öllu leyti bætt. Fleiri
spurningar koma hér upp, t.d. hvort unnt sé að afla fjár til þess að
veita öllum tjónþolum svo víðtækan bótarétt (4.2.).
Nugildandi skaðabótareglur miðast við, að bætur skuli sníða eftir
tjóni hvers einstaks tjónþola. Veruleg hagræðing væri að því að staðla
bætur sem mest, eins og algengt er bæði í almannatryggingum og
einkavátryggingum. Hér vegast á sjónarmið um að gera bótakerfi sem
ódýrust í rekstri og sjónarmið um að greiða hverjum tjónþola bætur,
er svara til raunverulegs tjóns hans (4.3.).
Ef hefðbundnum skaðabótareglum verður vikið til hliðar, kemur
mjög til álita, að nýtt bótakerfi greiði bætur fyrir atvinnutjón og
missi framfæranda í formi lífeyris. Vakin er athygli á kostum og
ókostum lífeyrisgreiðslna (4.4.). Á hinn bóginn er ekki rætt um rök-
semdir, sem mæla með eða gegn því, að hið opinbera annist algerlega
öll slysabótamál, sem upp koma í þjóðfélaginu (4.5.).
Margir fræðimenn leggja áherslu á, að kostnaði við nýtt bótakerfi
verði að jafna niður eftir reglum, sem stuðli að lækkun tjónskostn-
aðar í þjóðfélaginu. Kenningar um fjárhagslega vörn gegn tjóni eru
reistar á því að draga megi úr þessum kostnaði með því að leggja
hann á þá aðila, er taka þátt í starfsemi, sem veldur tjóni, í stað þess
að innheimta hann hjá almennum skattgreiðendum í hlutfalli við tekj-
ur þeirra eða í formi nefskatta. Ekki eru allir á eitt sáttir um hagnýtt
gildi slíkra kenninga, en eigi er unnt að ganga fram hjá þeim, þegar
setja skal reglur um ný tryggingaúrræði (4.6.).
Ymsar skoðanir eru uppi um markmið bótareglna. Bent hefur verið
á, að við endurskoðun á gildandi bótareglum skuli þess m.a. gætt, að
nýjar reglur fullnægi kröfum um félágslegt réttlæti og öryggi, jafn-
framt því að gætt sé þjóðhagslegrar hagkvæmni. Einnig leggja marg-
100