Tímarit lögfræðinga - 01.09.1981, Síða 14

rétti tveir lögfræðingar og þrír leikmenn og allir hafa sama atkvæðis-
rétt. Hópurinn leggur til, að þó skuli einn dómari fjalla um einföld
mál, en úrskurði hans megi skjóta til fullskipaðs héraðsdóms, sem
ætti þá sem ella að vera skipaður lögfræðingum og leikmönnum. Eftir
tillögunum á undirréttur að vera skipaður lögfræðingum einum, ef
fjallað er um flókin einkamál, sérstaklega svokölluð verslunarréttar-
mál.
Þátttaka leikmanna í dómstörfum hefur jafnan, þegar reynt hefur
verið að breyta réttarfarsreglum í Finnlandi, verið meðal þeirra álita-
efna, sem mest athygli hefur beinst að. Þetta hefur varla verið vegna
mikilvægis þessa atriðis heldur þess áhuga, sem á því er meðal stjórn-
málamanna og annarra samfélagsbyggjenda svo og alls almennings.
Mér virðist, að fyrst og fremst eigi að hafa í huga í þessu sambandi,
að fólk beri traust til dómstólanna. Eg tel, að leikmenn — svonefndir
trúnaðarmenn — eigi að sitja í dómstólunum, ef almenningur, svo að
notað sé allóljóst hugtak, ber meira traust til dómstóla, sem þannig eru
skipaðir, en dómstóla, þar sem „trúnaðarmenn" eru engir. 1 öðrum
samböndum á einnig að leitast við að velja kosti, sem eru í sem bestu
samræmi við viðhorf almennings.
Vinnuhópurinn hefur sett fram fleiri röksemdir því til stuðnings, að
„trúnaðarmenn" eigi að taka þátt í dómsstörfum. I álitsgerð hans seg-
ir, að þátttaka þeirra verði til þess, að mál séu rækilegar könnuð en
vera myndi, ef aðeins lögfræðingar ættu þar hlut að, enda þurfi dóms-
formaður að skýra málin rækilega fyrir leikmönnum. Þessu má svara
með því, að slíkar útskýringar lengi málsmeðferðartímann. Þátttaka
leikmanna leiðir til þess, að sögn vinnuhópsins, að hin opinbera máls-
meðferð verður raunhæfari. Þetta er ekki fullvíst, þar sem málsmeð-
ferðin er yfirleitt opinber, nema umræðurnar um dóminn, og enginn
dómari, hvort sem hann er leikmaður eða lögfræðingur, má skýra frá
því, sem fram fer innan luktra dyra. Það er hugsanlegt, að í þessari
röksemd felist, að fleiri menn en ella taki þátt í störfum dómstóla,
sem skipaðir eru leikmönnum auk lögfræðinga, en þá er aftur komið
að því, hvernig undirréttirnir skuli skipaðir, svo að þeir njóti sem
mests trausts almennings. Vinnuhópurinn segir að lokum, að leik-
mennirnir ættu að auka sérþekkingu í dómi. Um réttmæti þessa má
efast, því að það er með öllu háð tilviljun, hvort ,,trúnaðarmaður“
hefur nokkra sérþekkingu, sem að gagni kemur í máli því, sem hann
dæmir í.
Það er því svo, að mörg þeirra raka, sem styðja þá skoðun, að „trún-
aðarmenn“ eigi að sitja í dómi, sýnast ekki ýkja veigamikil. Þó tel
64