Tímarit lögfræðinga - 01.09.1981, Blaðsíða 34

3.2. TiIIögur um algert afnám skaðabótaréttar
Hvergi annars staðar en í Nýja Sjálandi hefur verið gerð svo rót-
tæk breyting á bótareglum, en í Ástralíu liggja fyrir ítarlegar tillög-
ur og lagafrumvarp frá stjórnskipaðri nefnd, sem skilaði áliti 1974.
Leggur nefndin til, að skaðabótaréttur vegna líkamstjóns verði lagð-
ur niður, en gengið er að því leyti lengi-a en í Nýja Sjálandi, að lagt
er til að tryggingin greiði einnig bætur vegna sjúkdóma.33 Óvíst er,
að nokkuð verði úr lagasetningu í þessa átt í Ástralíu.
Margir fræðimenn í lögum, einkum meðal enskumælandi þjóða,
hafa alllengi barist fyrir nýskipan lagareglna um skaðabætur vegna
tjóns á mönnum og munum. Sumir vilja ganga milli bols og höfuðs
á skaðabótaréttinum vegna tjóns á mönnum líkt og gert vár í Nýja
Sjálandi. Verða aðeins tveir þeirra nefndir hér. Bretarnir Ison og
Atiyah. Bók T. G. Ison um afnám skaðabótaréttar, „The Forensic
Lottery", sem kom út 1967, vakti geysimikla athygli. í henni gerir
hann vel rökstudda grein fyrir helstu göllum skaðabótaréttarins og
vátrygginga, sem einkavátryggingafélög hafa upp á að bjóða til að
bæta líkamstjón. Síðan lýsir hann ítarlega þeirri allsherjartryggingu,
er hann telur að koma skuli í stað þessara úrræða. Þremur árum síðar
kom út rit prófessors P. S. Atiyah, „Accidents, Compensation and the
Law“ (endurútgefið 1975). Meginniðurstöður höfundar eru þær, að
hann álítur rétt að nema alveg úr lögum reglur um skaðabótarétt fyrir
tjón á mönnum og munum og koma á opinberri slysatryggingu allra
landsmanna. Fé það, sem skaðabótaréttarkerfi kostar nú, beri að
nota til að auka heilbrigðisþjónustu ríkisins og bætur almannatrygg-
inga. Vátryggingar á munum telur hann rétt að einkaaðilar annist.
Atiyah álítur rangt að reyna að bæta skaðabótarétt manna með því að taka upp
strangari bótareglur en nú tíðkast, t. d. hlutlæga ábyrgð. Hann ítrekar, að rétta
leiðin sé að efla almannatryggingar, vegna þess að þær nái til allra þjóðfélags-
þegna, en skaðabótaréttur hjálpi einungis litlum hluta þeirra manna, sem slasast,
og örfáum þeirra, er bíða tjón sökum sjúkdóma.
Hugmyndir sínar um nýtt ríkisrekið bótakerfi segir Atiyah muni að sjálfsögðu
valda lækkun bóta til tekjuhárra manna, er sumir hefðu átt rétt á bótum eftir
reglum skaðabótaréttar, a.m.k. fræðilega. A hinn bóginn er það skoðun hans, að
ekki verði meira krafist af þjóðfélaginu en að það sjái fyrir bótum upp að eðlilegu
hámarki. Vilji fólk fá bætur, sem fara fram úr því, telur Atiyah, að það verði
sjálft að kaupa sér vátryggingu hjá einkavátryggingafélögum.
Það sem fyrst og fremst kallar á endurbætur að mati Atiyah, er það óréttlæti,
er hann telur, að leiði af ósamræmi milli ýmissa bótakerfa. Hann nefnir þá eyðslu
fjármuna, sem hlýst af gildandi reglum um rétt tjónþola til að innheimta fullar
skaðabætur fyrir líkamstjón, án frádráttar vegna fengins slysatryggingarfjár (Hér
á landi gildir um þetta meginregla í 2. mgr. 25. gr. laga nr. 20/1954). Atiyah telur
33 Nefndin skilaði mjög ítarlegu áliti, sem prentað var 1974, sbr. nmgr. 31 hér á undan.
84