Tímarit lögfræðinga - 01.09.1981, Blaðsíða 41

að tilteknu marki. Þetta hefur verið nefnd lágmarksvernd eða grund-
vallarvernd („Basic Protection"). Grundvallarvernd leysir ekki bóta-
þörf tjónþola, nema að nokkru leyti. Margir telja því, að eigi verði
unað við annað en kerfi, sem veitir tjónþola fullar bætur fyrir tjón
hans. Sú leið er farin í þeim norrænu ríkjum, sem lögleitt hafa um-
ferðarslysatryggingu, sbr. 2. kafla hér að framan.
Flestar tillögur um ný bótakerfi gera í raun ekki ráð fyrir fullum
bótum í öllum tilvikum. Meira að segja Bretinn Atiyah, sem einna
lengst gengur, vill takmarka bætur við „eðlilegt hámark“.BS Aðrar
tillögur, sem í orði kveðnu miða að fullum bótum, eru takmarkaðar
á ýmsan hátt, sérstaklega varðandi bætur fyrir ófjárhagslegt tjón.
Einnig valda staðlaðar bótareglur því, að ekki verður um fullar bætur
að ræða, einkum reglur um staðlaðar bætur fyrir atvinnutjón. Svo
sem fram er komið, greiðir nýsjálenska slysatryggingin almennt ein-
ungis 80% af atvinnutapi, og miskabætur eru háðar ákveðnu hámarki.
Það, sem fyrst og fremst kemur í veg fyrir það, að almennt sé unnt
að greiða fullar bætur fyrir allt tjón eða mest allt tjón, er að sjálf-
sögðu hinn mikli kostnaður, sem því fylgir.
Þegar rætt er um fullar bætur, er venjulega átt við bætur þær, sem
fást, ef tjón er metið eftir reglum skaðabótaréttar. Annað mál er það,
að áhöld geta verið um, hvort reglur skaðabótaréttarins um ákvörð-
un bótahæðar séu „réttur" eða æskilegur mælikvai'ði á hvað séu fullar
bætur. I þessu sambandi má og minna á, að skaðabótareglur veita
ekki alltaf bætur, þó að bótagrundvöllur sé fyrir hendi. Má til dæmis
um það nefna dauðaslys á vinnufærum, fullvinnandi manni, sem ekki
lætur eftir sig neinn, er ætla má að bíði framfærslutjón vegna fráfalls
hans. Hér er ótvírætt um að ræða tjón fyrir þjóðarheildina og e.t.v.
vinnuveitanda eða starfsmann hins látna, en engar bætur greiðast.
Enn eitt atriði má nefna varðandi fullar bætur. Það er spurningin
um, hvort æskilegt sé að stefna að því að tjónþoli fái allt sitt tjón
bætt. Um það eru skoðanir skiptar, en eins og áður segir, eru margar
umbótatillögur því marki brenndar, að stefna ekki að fullum bótum.
Ástæður fyrir því eru margvíslegar. Kostnaðarhliðin hefur þegar ver-
ið nefnd. Auk þess eimir hér enn eftir af varnaðarsjónarmiðum. Menn
draga í efa, að tjónþolum sé almennt hollt að fá fullar bætur. Skertar
bætur vegna atvinnutjóns eru taldar hamla gegn bótasýki o.s.frv.
Loks má nefna, að rekstrarlega er mjög óhagkvæmt, að bótakerfi
greiði allra smæstu tjónin. Af þeim sökum eru menn almennt á því,
53 Atiyah, bls. 571.
91