Tímarit lögfræðinga - 01.09.1981, Blaðsíða 48

7. EFNI í STUTTU MÁLI
Af ýmsum ástæðum gegna reglur skaðabótaréttar utan samninga
ekki að öllu leyti vel því hlutverki að bæta tjón, sem menn verða fyrir.
Líklegt er að flest atvik, sem valda tjóni á mönnum eða munum hér
á landi, séu þannig vaxin, að tjónþoli fái ekki bætur eftir skaðabóta-
reglum utan samninga. Margir telja ósanngjarnt að gera upp á milli
tjónþola eftir þeim reglum, sem nú gilda almennt um skaðabætur. Því
til stuðnings er m.a. bent á, að skaðabótarétturinn sé líkastur happ-
drætti, þar sem oft sé tilviljun háð hverjir hreppa bætur og hverjir
verða að sætta sig við að bera tjón sitt bótalaust.
Efasemdir hafa einnig komið fram um gagnsemi skaðabótaréttar
varðandi annað meginhlutverk hans, varnaðarhlutverkið.
Það er mjög almenn skoðun, að tryggingar í einhverri mynd séu
úrræði, er geti og eigi að leysa þörf manna fyrir bætur. Hins vegar
er skaðabótaréttur flestra ríkj a, þ.á m. íslands, svo ósamstæður, að
ekki er heppilegt að fjalla í einu um endurbætur á öllum sviðum hans.
Viðfangsefni ritgerðar þessarar er aðallega það, hvernig æskilegt sé
að skipa reglum um bætur fyrir tjón á mönnum, svokallað líkamstjón
(1. kafli).
Snemma á þessari öld hófust fræðilegar athuganir og umræður lög-
fræðinga á Norðurlöndum um, hvernig bæri að láta vátryggingar
koma í stað skaðabótaréttar. Bent var á margar leiðir til þess, en
skoðanir voru skiptar. Eftir síðari heimsstyrjöldina beindist starf
norrænna lögfræðinga mjög að endurskoðun og samræmingu gildandi
skaðabótareglna, og lagði sænski fræðimaðurinn Strahl til að lögboð-
in yrði almenn slysatrygging og skaðabótaréttur vegna líkamstjóns
yrði felldur niður að sama marki. Hugmyndir Strahls um framtíðar-
skipan bótareglna höfðu mikil áhrif á síðari þróun á Norðurlöndum,
einkum í Svíþjóð, Finnlandi og Noregi. I þessum ríkjum hafa nú verið
sett lög, sem takmarka skaðabótarétt í ýmsum tilfellum, aðallega þó
varðandi líkamstjón. Einnig hefur efling almannatrygginga og aukn-
ar vátryggingar á ýmsum sviðum dregið afar mikið úr mikilvægi
skaðabótaréttar sem bótaúrræðis vegna slysa á mönnum. Lengst er
þessi þróun komin í Svíþjóð. Þrátt fyrir þessar miklu breytingar hillir
ekki undir endalok skaðabótaréttar í greindum ríkjum (2. kafli).
Víða utan Norðurlanda hefur borið til tíðinda á þessum vettvangi,
bæði vegna nýrra laga og á annan hátt. I Nýja Sjálandi urðu rót-
tækastar breytingar. Þar var skaðabótaréttur vegna líkamstjóns lagð-
ur niður með lögum árið 1974. I stað hans var sett á laggirnar almenn
ríkisslysatrygging, er tryggir hverjum manni, sem slasast þar í landi,
98