Tímarit lögfræðinga - 01.11.1983, Blaðsíða 3

TIHAIÍIT— i
LÖI.IIMAHV.A
3. HEFTI 33. ÁRGANGUR NÓVEMBER 1983
MEÐDÓMSMENN
Óvíða mun vera heimild í lögum fyrir almennan dómstól til þess að kveðja
til sérfróða menn til þess að fara með og dæma mál með þeim hætti sem 1.
mgr. 37. gr. A eml. nefnir. Að vísu er að finna heimildir bæði hér og erlendis
um sérdómstóla, sem starfa á sérstökum sviðum og sem skipaðir eru sér-
fróðum meðdómsmönnum. Slíkar heimildir skipta tiltölulega litlu máli í saman-
burði við fyrrgreinda lagaheimild.
Heimild fyrir dómara almenns dómstóls til þess að kveðja til sérfróða með-
dómsmenn hefur verið í íslenskum lögum ( tæplega hálfa öld. Verður að líta
svo á, að hún hafi áunnið sér verðskuldaðan sess í íslensku réttarkerfi og
sé ein af séreinkennum íslensks réttarfars. í framkvæmd hefur heimildinni
verið talsvert beitt. Verður að telja, að hún hafi gefist vel og að veigamiklir
vankantar hafi ekki komið fram við beitingu hennar. Til staðfestingar á þessu
má benda á, að með lögum nr. 28/1981 var gerð veigamikil breyting á eml.
Eldri lagaheimild í 3. tl. 1. mgr. 200 gr. eml. um meðdómsmenn var þá endur-
skoðuð og varð að 37. gr. A eml. Var ekki á neinn hátt þrengd heimild hér-
aðsdómara til þess að tilnefna sérfróða meðdómsmenn nema síður væri.
Aðalkostir íslenskra réttarreglna um sérfróða meðdómsmenn felast í tvennu:
í fyrsta lagi hefur dómstóllinn sjálfur ekki á að skipa þeirri sérfræðiþekk-
ingu sem nauðsynleg er til þess að rétt niðurstaða fáist. Besta leiðin til þess
að ná þessu marki sýnist án efa vera sú að láta hina sérfróðu meðdóms-
menn taka þátt í málsmeðferðinni og bera ábyrgð á dómsniðurstöðunni með
líkum hætti og embættisdómara. Þarf tæpast að færa frekari rök að þessu.
í öðru lagi skapa íslensku réttarfarsreglurnar um sérfróða meðdómsmenn
viss tengsl á milli embættisdómara annars vegar og hins almenna borgara
hins vegar. Slík tengsl eru nauðsynleg. Ávallt er hætta á því að embættisdóm-
arar einangrist frá mörgum þáttum þjóðlífsins. Sú vitneskja og tengsl sem
dómstóllinn getur fengið með sérfróðum meðdómsmönnum er mikilvægt mót-
vægi gegn þessu. Hlutverk hinna sérfróðu meðdómsmanna verður þvl hér að
öðrum þræði svipað því hlutverki sem kviðdómi er ætlað að gegna.
Gegn íslenskum réttarreglum um sérfróða meðdómsmenn má færa fram
þau rök, að viss hætta sé á því, að dómstóll taki afstöðu til ýmissa atriða í
niðurstöðu sinni, sem acilar hafa ekki haft færi á að tjá sig um. Ekki verður
þó talið, að þessi röksemd vegi þungt miðað við reynslu hér á landi. Dómari