Tímarit lögfræðinga - 01.11.1983, Blaðsíða 19

lögum 82/1969, sbr. lög 52/1978. Er það vissulega ríkt og mikilvægt
viðhorf í refsirétti nú á tímum að forðast beri refsivist í lengstu lög
og beita úrræðum utan refsistofnana þ. á m. skilorðsbundinni niður-
fellingu saksóknar og skilorðsdómum og skilorðseftirliti og svo fé-
sektum. Þessi viðhorf móta mjög íslensk lög og lagaframkvæmd. Hér
á landi má benda á breytingarnar á VI. kafla alm. hgl. um skilorðs-
bundna niðurfellingu saksóknar og skilorðsdóma, fyrst með lögum 22/
1955, þ. á m. með lögfestingu nýrrar gerðar af skilorðsdómi, þ. e.
skilorðsbundinni frestun refsiákvörðunar og svo með lögum 101/1976,
9. gr. er lögfestu það úrræði að skilorðsbinda dóm að nokkru, en dæma
jafnframt óskilorðsbundna refsingu, sbr. 57. gr. a alm. hgl. (samþættur
dómur). Sbr. V hér síðar.
III. 4. I framhaldi af þessu má benda á breytinguna á 49. gr. hgl.
með lögum 101/1976, 4. gr. sem rýmkar um heimild dómstóla til að
beita fésekt auk refsivistar (skilorðsbundinnar og óskilorðsbundinn-
ar). Mismunandi sakfræðirök búa hér að baki, en meðal þeirra eru þau,
að dregið verði úr þyngd refsivistar, ef jafnframt er beitt fésekt. Hitt
er einnig ljóst, að í málum eins og fíkniefnamálum er fésekt dæmd
einkum til þess að bera niður á hagnaði, sem maður hefir haft af broti,
Sektin er þó með vissu refsing, en ekki eignarupptaka. Um beitingu 2.
mgr. 49. gr. hgl. og önnur tilvik þar sem dæmd er refsivist og fjársekt,
sjá ísl. dómaskrár III, bls. 99—100 og t. d. hrd. XXV (1954) :269,
XXXIII (1962) :291, XXXIV (1963) :592, XXXVI (1965) :907,
XL (1969) :1312, XLI (1970) :834 (skattalagabrot o. fl.), XLIV (1973):
690 (áfengislagabrot o. fl.), XLIX (1978) :34 (fiskveiðibrot) og um
ávana- og fíkniefnabrot XLIII (1972) :345, 851, XLV (1974) :219,
1018, LI (1980) :89, sbr. og dóma á árinu 1982 í þessum málum, alls
17 talsins, þar sem langoftast hefir verið beitt fésekt auk refsivistar.
Er ekki sýnilégt, að fyrir hafi komið í sögu Hæstaréttar, að svo mörg
opinber mál út af samkynja brotum hafi verið til úrlausnar á einu ári.
Á árinu 1983 hafa verið dæmd alls 14 þesskonar mál. I hrd. 29/11 1983
er 49. og 50. gr. beitt, þar sem dæmd var refsing skv. 173. gr. a alm.
hegningarlaga, sbr. lög 64/1974, en héraðsdómari beitti sektamörkum
laga 65/1974.
III. 5 Þróun síðustu ára hefir m. a. borið í skauti sínu breytingar
eða afnám á lágmarksrefsingu í ýmsum greinum, og yfirleitt hefir
stefnan verið sú að draga úr viðurlögum við brotum. Hér er þessi þró-
un eigi jafn langt komin sem á hinum Norðurlöndunum flestum. I
137