Tímarit lögfræðinga - 01.11.1983, Page 77

verið tekin sú afstaða að réttur til birtingar sé sérstaklega verndaður,
jafnvel þó efni kunni að fara í bága við lög og varða ábyrgð. Þetta er
gert til að alveg sé tryggður hinn þýðingarmikli réttur til tjáningar,
sem er eins og menn vita hornsteinn pólitísks frelsis. Engu breytir
þetta um þá staðreynd, að höfundur ber ábyrgð á efni því sem hann
birtir, bæði gagnvart einstaklingum og ríki. Sérstöku máli gegnir síð-
an um rétt einstaklirigs sem telur á sér brotið með birtingu efnis frá
öðrum einstaklingi. Eðlilegt er að hann megi beiðast lögbanns að upp-
fylltum venjulegum skilyrðum. Mér er ljóst, að þessi skoðun mín,
um að sérstaklega þurfi að standa á til að dómstóll taki til greina
kröfu um að hamla birtingu rits, er ekki með öllu óyggjandi. Hins
vegar ætti varla að þurfa að deila um að atbeina dómstóls þurfi til
að hamla birtingu. Að öðrum kosti er lítið hald í stjórnarskrárákvæðinu
um prentfrelsið.
Fróðlegt er að líta á hvaða háttur er á þessu hafður í dönskum
rétti. 1 783. gr. 1. mgr. dönsku réttarfarslaganna er sett sú lagaregla
að ákvörðun um hald (beslaglæggelse) skuli tekin af dómstóli. Þrátt
fyrir meginregluna er þó lögreglu heimilað að leggja hald á muni til
bráðabirgða í tilvikum þar sem sérstök hætta þykir í því fólgin að
bíða ákvörðunarinnar. Sé þetta gert er skylt að bera ákvörðunina um
haldið undir dóm án tafar og aldrei síðar en innan 24 klukkustunda.
1 783. gr. 2. mgr. segir síðan, að því aðeins megi leggja hald á prent-
að mál, sé haldið liður í aðgerðum til að koma fram ábyrgð á efni rits,
að áður liggi fyrir dómsúrskurður.
Ljóst virðist vera, að ástæða þessarar afdráttarlausu verndar prent-
aðs máls fyrir haldi án undanfarandi dómsúrskurðar í dönskum rétti
sé sú, að annar háttur yrði ekki talinn samþýðanlegur hinu stjórnar-
skrárverndaða prentfrelsi. Er það þá í samræmi við þau sjónarmið
sem haldið hefur verið fram hér að framan.
Vera má að einhver telji að ekki sé mikil hætta á alvarlegum árás-
um af ríkisins hálfu á mannrétindi hér á landi. Ekkert sé því athuga-
vert við, að dómstólar komist að niðurstöðu sem þessari. Á þetta
reyni lítið og sjaldan. fslenzkir embættismenn séu yfirleitt velviljaðir
menn og átakalitlir, sem lítil hætta sé á, að muni beita valdi sínu gegn
mannréttindum borgaranna. Hér er um misskilning að ræða. Stjórnar-
skrárreglurnar um vernd mannréttinda eru ekki síður þýðirigarmiklar
nú en þær hafa áður verið. Það er að vísu rétt, að flestir embættis-
menn eru ólíklegir til að stofna til mannréttindaofsókna. En þessum
mönnum missést stundum og svo er heldur aldrei að vita, hvernig fram-
tíðin verður að þessu leyti. Eina tryggingin sem við höfum eru stjórn-
195