Tímarit lögfræðinga - 01.12.1987, Side 35

verksviði umboðsmanns: a. Alþingi. b. Dómstólar í dómsathöfnum. c.
Þjóðkirkjan um trúarkenningar. — 2. Stjórnsýsla sveitarfélaga fellur
undir verksvið umboðsmanns með þeim takmörkunum sem hér skal
greina: a. Stjórnsýslu þjóðkjörinna sveitarstjórna tekur umboðsmað-
ur eingöngu til meðferðar að sjálfs sín frumkvæði ef hann telur sjón-
armið réttaröryggis eða aðrar sérstakar ástæður liggja til, sbr. 1. mgr.
7. gr. b. þegar umboðsmaður fjallar um málefni sveitarfélaga ber hon-
um að hyggja að sérhögum þeirra.“ I greinargerð með þessu ákvæði
sagði að Alþingi væri skilið undan verksviði umboðsmanns bæði um
löggjafarmálefni og stjórnsýslu og félli því skrifstofa Alþingis utan
við verksvið hans. Sama gilti um einstaka stjórnsýslugerninga sem Al-
þingi gerði. Dómstólar væru undanskildir verksviði umboðsmanns um
dómsathafnir. Hins vegar gæti umboðsmaðurinn fjallað um stjórn-
sýsluathafnir dómstóla. Þar sem stjórnsýsluathafnir væru svo stór
þáttur í starfi sýslumanna og bæjarfógeta þætti ekki rétt að þiggja þá
að því leyti undan verksviði umboðsmanns. Yrði umboðsmaður að
skera úr vafaatriðum um það hvort um dómsathöfn eða stj órnarathöfn
væri að ræða. Sama regla gilti um öll dómaraembætti svo fremi sem
þau fengjust einnig við stjórnsýslu. Þá væri þjóðkirkjan undanskilin
verksviði umboðsmanns um trúarkenningar sínar en umboðsmanni bæri
að skera úr vafa í þeim efnum.
Svo sem áður greinir segir einungis í lögunum að umboðsmaður hafi
„eftirlit með stjórnsýslu ríkis“ án nokkurra undantekninga og í lög-
skýringargögnum er ekki að finna neitt um það að tilætlun löggjaf-
ans hafi verið að þrengja þetta eftirlitsvald. Verður því að skýra
ákvæðið svo að eftirlitsvald umboðsmanns nái til hvers konar stjórn-
sýslu á vegum ríkisins, þ.á m. Alþingis og dómstóla.
Að því er varðar eftirlitsvald umboðsmanns gagnvart stjórnsýslu
sveitarfélaga er tekið fram í greinargerð að valdsvið umboðsmanns
gagnvart sveitarstjórnum verði það sama og landsstjórnarinnar. Þá er
sagt að lögunum sé ekki ætlað að fela í sér nein efnisákvæði um það
hvaða ákvarðanir sveitarstjórna sæti eftirliti landsstjórnarinnar. Skv.
þessu nær eftirlitsvald umboðsmanns aðeins til þeirra stjórnsýslumála
sveitarfélaga sem skv. stjórnsýslurétti verður skotið til miðstjórnar
með stjórnsýslukæru. Skilyrði afskipta umboðsmanns er hins vegar
það að kæruleið hafi verið tæmd, sbr. 3. mgr. 6. gr. laganna.
6. Hæfi (1. mgr. 1. gr. og 2. mgr. 13. gr.)
Umboðsmaður „skal uppfylla skilyrði laga til að mega gegna embætti hæstaréttardóm-
ara og má ekki vera alþingismaður." (1. mgr. 1. gr.).
257