Tímarit lögfræðinga - 01.12.1987, Qupperneq 38

lega að gæta réttaröryggis borgaranna gagnvart stjórnsýslunni.
Um 3.1 þessu ákvæði felst að umboðsmanni ber að gæta þess að hin
ólögfesta jafnræðisregla í íslenskri stjórnsýslu sé í heiðri höfð. Sú
regla hefur t.d. verið orðuð svo að sambærileg mál skuli hljóta sams
konar meðhöndlun í stjórnsýslunni. Ber því umboðsmanni sérstaklega
að gæta að því að geðþóttaákvarðanir séu ekki teknar heldur að laga-
sjónarmiðum sé beitt við afgreiðslu mála í stjórnsýslunni. I greinar-
gerð með frumvarpinu að lögunum kemur raunar fram að höfundar
reiknuðu með því að tekin yrði upp í lög almenn jafnræðisregla.
Um 4. Hér er um almennt ákvæði að ræða til áréttingar hinum sér-
stöku áhersluákvæðum í 2. gr. og gæti svarað til þess sem sagði í frum-
varpinu 1973 um að umboðsmaður skyldi kappkosta að stjórnvalds-
hafar beittu ekki nokkurn mann rangindum.
VI. UPPHAF UMBOÐSMANNSMÁLS
„Umboðsmaður getur tekið mál til meðferðar eftir kvörtun eða að sjálfs sín frumkvæði."
(l.mgr. 5. gr.).
Skv. þessu hefjast mál hjá umboðsmanni með tvennum hætti, annað-
hvort með því að kvörtun berst og hér verður nefnt kvörtunarmál, eða
með því að hann hefst sjálfur handa og hér verður nefnt frumkvæðis-
mál. Verður fyrst fjallað um kvörtunarmál enda segir í athugasemdum
í greinargerð „að meginverkefni umboðsmanns verði rannsókn ein-
stakra mála, þar sem kvörtun hefur borist á hendur einstöku stjórn-
valdi.“
1. Kvörtunarmál
Þegar upphaf máls er kvörtun (sbr. í norrænum rétti orðið klage)
þarf einkum að gæta að heimild til málshöfðunar, aðild máls, formi
kvörtunar og frestum:
a) Kvörtunarheimild
„Ef skjóta má máli til æðra stjórnvalds er ekki unnt að kvarta til umboðsmanns fyrr en
æðra stjórnvald hefur fellt úrskurð sinn í málinu. Ársfresturinn skv. 2. mgr. hefst þá
frá þeim tíma.“ (3. mgr. 6. gr.).
Sú takmörkun er því á kvörtunarheimild að sé fyrir hendi kæru-
heimild innan stjórnsýslukerfisins skuli fullreyna þá leið fyrst áður en
kvörtun er borin fram við umboðsmann. Rökin fyrir þessu eru skv.
greinargerð með lögunum að stjórnvaldshafar skuli „fyrst fá tækifæri
260