Tímarit lögfræðinga - 01.12.1987, Side 48

ítrekað að umboðsmanni hlýtur að verða mikill vandi á höndum að
uppfylla þessa skyldu sína. Má með nokkrum glannaskap slá því fram
að hann verði knúinn til að loka augunum í ríkum mæli eigi hann ekki
að verða sakaður um að bregðast skyldum sínum.
5. Álitsgerð (b-liður 2. mgr. 10. gr.)
Umboðsmaður „getur“ gefið álit um hvort „athöfn" stjórnvaldshafa
brýtur í bága við lög eða gegn „góðum stjórnsýsluháttum“.
Skv. orðanna hljóðan er umboðsmanni ekki skylt að láta álit í
té. En vandséð er hvernig tilgangi laganna verður náð án þess, hafi
umboðsmaður hvorki vísað máli frá né fellt það niður. Kvartandi hlýt-
ur að eiga rétt á efnisúrlausn ef aðrir afgreiðslumöguleikar eiga ekki
við.
Ekki segir í lögunum eða lögskýringargögnum í hvaða formi álits-
gerð skuli vera. Eðli máls samkvæmt hlýtur hún að vera skrifleg og
rökstudd. Þá er ekki lagt á umboðsmann að gefa álit innan tiltekins
frests en það hefði þó ekki verið óeðlilegt, t.d. í samræmi við venju
í dómsmálum.
Umboðsmanni verður vandi á höndum að meta hvað séu góðir stjórn-
sýsluhættir, svo sem upplýsingum um stjórnsýsluvenjur er háttað hér
á landi. f athugasemdum segir það eitt að umboðsmaður geti látið í
ljósi álit á því „hvort stjórnvald hafi farið að með nægilegri gætni og
sanngirni“. Þannig megi hann láta uppi álit „á hreinum matsatriðum“.
Loks skal á það bent að í ákvæðinu er einungis talað um „athöfn“
stjórnvalds og blasir þá gagnályktun við. Sá skýringarkostur væri þó
mjög óeðlilegur því að oftar en ekki má rekja misbresti í stjórnsýslu til
aðgerðaleysis stjórnsýsluhafa.
Athugasemdir við þetta ákvæði laganna lúta nær eingöngu að þeim
afgreiðslumöguleika umboðsmanns að láta álit í té. Sýnist mega álykta
af því að frumvarpshöfundar telji þann þátt mikilsverðastan. f grein-
argerð með frumvarpinu 1973 var tekið af skarið í þessu efni og sagt
að ráð sé fyrir því gert að heimild til álitsgjafar „verði þungamiðjan
í starfsaðferð og valdi umboðsmanns“.
IX. ÞAGNARSKYLDA
„Umboðsmanni ber að gæta þagnarskyldu um þau atvik sem honum verða kunn í starf-
inu og leynt eiga að fara vegna lögmætra almanna- eða einkahagsmuna. Sama gildir
um starfsmenn umlioðsmanns. Þagnarskyldan helst þótt látið sé af starfi." (8. gr.).
270