Tímarit lögfræðinga - 01.12.1988, Blaðsíða 28

ákvæðum er hin hlutræna refsiábyrgð eingöngu til vara, ef hinn seki
finnst ekki eða sök sannast ekki.
1 15. gr., sbr. 14. gr. laga um prentrétt nr. 57/1956 eru mjög sér-
stæðar reglur um ákveðna röð ábyrgðarmanna á efni blaða og tíma-
rita, þar sem hver ábyrgðarmaður útilokar annan (höfundur — útgef-
andi eða ritstjóri — sölu- eða dreifingaraðili — prentari). 1 staðinn
fyrir þessa „lóðréttu“ ábyrgðarröð í prentlögum er aftur á móti „lá-
rétt“ ábyrgðardreifing í útvarpslögum nr. 68/1985, 35. og 36. gr.
Refsiábyrgð er þar bundin við þá, sem taldir eru upp í 35. gr„ hvern
á sínu sviði (flytjandi — stjórnandi útsendingar — auglýsandi). Út-
varpsstjóri ber ábyrgð á öllu efni, sem ekki er sérstaklega tiltekið á
ábyrgð annarra. Reglur prentlaga og útvarpslaga gilda án tillits til
þess, hvort aðrir starfsmenn eiga sök á broti.
2) öfug sönnunarbyrði. Nokkur refsiákvæði finnast í íslenskri lög-
gjöf, þar sem sönnunarbyrðin (sönnun eða líkur) er lögð á sökunaut.
Eðlisskyldar eru sérstakar sakarlíkindareglur. Einkum eru hinar fyrr-
nefndu varhugaverðar og hæpnar með hliðsjón af alþjóðasamningum
um mannréttindi, sem ísland er aðili að, sbr. 6. gr. Evrópusamnings
um verndun mannréttinda og mannfrelsis frá 4. nóv. 1950, sbr. augl.
nr. 11/1954, og 14. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmála-
leg réttindi frá 19. des. 1966, sbr. augl. nr. 10/1979. Sem dæmi má
nefna þessi ákvæði tollalaga nr. 55/1987: 1. mgr. 126. gr. (sönnun um,
að hvorki skýrslugjafa sjálfum né þeim, sem kemur fram fyrir hans
hönd, sé um að kenna), 2. mgr. 128. gr. (gert sennilegt, að brot
ábyrgðarmanns sé ekki vanrækslu hans eða starfsfólks hans að
kenna, hann tilkynni tollgæslunni um brotið þegar í stað og geri nauð-
synlegar ráðstafanir til varnar því, að hin innsiglaða vara verði fjar-
lægð eða ástandi hennar breytt). Þekktast er þó ákvæði 19. gr.
áfengislaga nr. 82/1969 um vörsluvín í bifreiðum. Samkvæmt henni
skal refsa eiganda áfengis eins og hann væri sekur um ólöglega áfengis-
sölu, nema leiddar séu að því sterkar líkur, að áfengið sé ekki ætlað til
sölu. Ákvæði þetta bitnar í reynd, eins og kunnugt er, fyrst og fremst
á leigubifreiðastj órum.
Aðaldæmið um hreina sakarlíkindareglu er ákvæði 45. gr. umferðar-
laga nr. 50/1987 um, að tiltekið vínandamagn í blóði ökumanns leiði
til þess, að hann teljist ekki geta stjórnað ökutæki örugglega eða telj-
ist óhæfur til aksturs.
226