Tímarit lögfræðinga - 01.12.1988, Blaðsíða 32

(starfsmanns, sjá ákvæði nr. 8 og 9) sé í eðlilegum tengslum við
starfsemi lögaðilans, en ekki t.d. skemmdarverk eða fjárdráttur.
Loks eru þrjú tilvik, nr. 1, 8 og 9, þar sem gera má lögaðila fésekt
án tillits til þess, hvort sök verður sönnuð á fyrirsvarsmann eða starfs-
mann lögaðilans. f ákvæði nr. 8 er þó einungis getið um starfsmenn.
Víst er, að það tekur til framkvæmdastjóra, en óvíst um stjórnar-
menn. Eftir þessum ákvæðum verður í dómsmáli að sýna fram á,
að brot hafi verið framið hlutrænt séð. Gerðar eru sömu sönnunarkröf-
ur og endranær, sbr. 108. gr. 1. 74/1974. Þetta strangara form reísi-
ábyrgðar byggist m.a. á því, að óeðlilegt þykir, að lögaðili sleppi,
ef hinn brotlegi finnst ekki, af því að ógerningur reynist að staðsetja
hann, t.d. ef margir starfsmenn geta átt einhvern þátt í brotinu, hinn
seki hefur verið látinn hætta o.fl.
4) Valkvæð refsiábyrgð eða ábyrgð til vara. Yfirleitt er heppilegt,
að dómstólar eigi eftir aðstæðum nokkurt val um ábyrgðaraðila. Því
er algengast í íslensku ákvæðunum, að ábyrgðin sé valkvæð, þ.e. val sé
milli þess að leggja hana á fyrirsvarsmann einan, lögaðila einan eða
báða aðila í senn. Þetta kemur skýrt fram í sumum ákvæðunum, en
önnur má túlka á þennan veg. Hæstiréttur virðist í H 1988:126 túlka
ákvæði 5. mgr. 25. gr. I. 10/1960 þrengra en hér er gert ráð fyrir.
Meirihluti réttarins taldi eiga að skilja ákæruna þannig, að málið væri
einnig höfðað gegn hlutaðeigandi stjórnarmönnum fyrir hönd félags-
ins og gerði þeim að greiða sekt dæmda félaginu fyrir hönd þess. Sér-
atkvæði minnihlutans gerir ráð fyrir, að sektarrefsing lögaðilans skuli
einungis vera til vara, og liggur því enn fjær þeirri túlkun, sem lögð
er til grundvallar í ritgerð þessari. Skv. 65. gr. 1. 80/1938 verður
refsiábyrgð þó eingöngu lögð á stéttarfélög og samtök atvinnurekenda.
5) Refsiábyrgð tengd hagnaði. 1 flestum tilvikum er refsiábyrgð
lögaðila háð því, að brot hafi verið drýgt honum til hagsbóta eða hagn-
aður af því hafi runnið til lögaðilans. Óvíst er, að slík krafa verði gerð
skv. 4. mgr. 28. gr. tölvulaganna nr. 39/1985 og 3. mgr. 54. gr. höfunda-
laga nr. 73/1972.
Ritgerð þessi er að stofni til fyrirlestur, er höfundur flutti á þýsk-íslensku refsiréttar-
málþingi í Reykjavfk 11. ágúst 1987 og birtist hér nokkuð aukinn og endurbættur. — Höf.
230