Tímarit lögfræðinga - 01.12.1988, Blaðsíða 31

nr. 45/1987, þar sem um hugtakið lögaðila er vísað bæði til söluskatts-
laga og laga um tekju- og eignarskatt. Almennt gætu einstaklings-
fyrirtæki og sameignarfélög orðið refsiábyrg sem lögaðilar, sbr. þó
t.d. 3. tl. 1. mgr., sbr. 2. mgr. 2. gr. 1. 75/1981 (aðeins skattskylt
sameignarfélag getur orðið lögaðili samkvæmt lögunum). Um sam-
eignarfélög eru annars skiptar skoðanir meðal fræðimanna.30 Það
skiptir þó ekki sköpum, ef refsiábyrgð er valkvæð. 1 sumum ákvæðun-
um eru taldir upp lögaðilar í dæmaskyni með fyrirvara um aðra lög-
aðila, sbr. 5. mgr. 107. gr. 1. 75/1981. í athugasemdum með 28. gr.
1. 32/1986 segir, að með lögaðila sé átt við stofnanir, félög (atvinnu-
fyrirtæki og önnur félög) og sjóði, sbr. 2. gr. laga nr. 75/1981 um
tekjuskatt og eignarskatt. Tilvísun til 2. gr. skattalaga þrengir hug-
takið um of og gæti vafalítið haft áhrif á skýringu þess í dómsmáli.
1 jafnréttislögunum nr. 65/1985 er í 19. gr. einungis miðað við „félög,
fyrirtæki og stofnanir“. 1 greinargerð kemur fram, að brot varði oft
rekstur fyrirtækja eða stofnana. Mun það ná jafnt til opinberra stofn-
ana sem fyrirtækja á vegum einkaaðila. I 4. mgr. 28. gr. 1. 39/1985
er hópurinn enn þrengri, þ.e. „hlutafélag, samvinnufélag eða annað
atvinnufyrirtæki“. Ákvæði 3. mgr. 54. gr. höfundalaga nr. 73/1972
heimilar að dæma sekt á hendur „félagi eða öðru fyrirtæki". Einnig
þetta orðalag bendir til einhvers konar atvinnustarfsemi. Hæpið er,
að tvö síðustu ákvæðin taki til opinberra stofnana, en e.t.v. til opin-
berra fyrirtækja, sem sambærileg eru fyrirtækjum einkaaðila. Þrengsta
merkingu hefur hugtakið „aðili“ í 1. 80/1938 um stéttarfélög og vinnu-
deilur, þ.e. stéttarfélög og samtök atvinnurekenda. Af þessu leiðir, að
kanna verður hvert refsiákvæði með tilliti til þess, hvaða aðilar geti
orðið refsiábyrgir.
3) Sök fyrirsvarsmanns (starfsmanns) sem skilyrði refsiábyrgðar.
Yfirleitt er áskilið í ákvæðum um refsiábyrgð lögaðila, að sönnuð sé
sök fyrirsvarsmanns eða starfsmanns. Slíkur áskilnaður er í ofan-
greindri skrá yfir refsiákvæði nr. 2, 4, 5, 10 og 11. 1 öllum þessum
dæmum er sök fyrirsvarsmanns áskilin. 1 ákvæðum nr. 3, 6 og 7 er
ekkert tekið fram um sök fyrirsvarsmanns (eða starfsmanns). Verður
að skýra þessi ákvæði svo, að staðreyna þurfi sekt slíks einstaklings. Að
líkindum nægir þannig saknæmt brot hvaða starfsmanns sem er, og
jafnvel endurskoðanda eða lögmanns, skv. 3. mgr. 54. gr. höfunda-
laga („brot framið á vegum félags ... “), sbr. einnig 2. mgr. 19. gr.
1. 65/1985. Þess verður vitanlega að krefjast, að brot fyrirsvarsmanns
__________ . i i i 1 a.vsi
30 Sysette Vinding Kruse: Erhvervslivets kriminalitet. Khöfn 1983, bls. 507.
229