Tímarit lögfræðinga - 01.12.1988, Side 38

1.2 Alþjóðlegt umhverfi
Verulegur hluti flutninga fer fram milli tveggja eða fleiri landa.
Aðilar að flutningasamningum og aðrir aðilar er tengjast alþjóðlegri
verslun, eins og bankar og tryggingafélög, eru af mismunandi þjóð-
erni. Undir slíkum kringumstæðum er lagasamræming milli sem flestra
ríkja nauðsynleg til þess að tryggja að réttur aðilja ráðist ekki af því
hvaða lög gilda um flutningasamninginn né hvaða dómstóll dæmir um
ágreining vegna hans. Að öðrum kosti kynni að skapast réttaróvissa
fyrir þessa aðilja sem leiddi til óþarfa fjárútláta eins og vátryggingar
yfir verði, einhverra hötuðustu útgjalda í alþjóðlegri verslun og/eða
kostnaðarsamra málaferla til að skera úr um réttarstöðu aðilja í hin-
um mismunandi þjóðlöndum.
Dæmi um slíkt var ástandið í alþjóðlegum sjóflutningum fyrir daga
Haag-reglnanna. 1 flestum farmskírteinum voru svonefnd „exclusive"
ákvæði þar sem sagði að skipseigendur bæru undir engum kringum-
stæðum ábyrgð á skemmdum eða vöntun á farmi þar með taldar þeirra
eigin yfirsjónir eða vanræksla. Bandaríkis dómstólar dæmdu þessi
ákvæði marklaus þar sem þau væru andstæð „public policy“, en dóm-
stólar í Evrópu töldu aftur á móti að slík ákvæði fengju staðist.
Ábyrgð framflytj enda var því undir því komin hvar málið var dæmt
eða hvaða lög giltu um farmsamninginn. Farmeigendur (handhafar
farmskírteina) urðu því að gera ráð fyrir báðum möguleikunum í
tryggingum sínum. Þetta skapaði einnig óhagræði fyrir banka og
tryggingafélög, en þessir aðilar þrýstu á svo að lokum voru reglur um
sjóflutninga með farmskírteinum samræmdar með Haag-reglunum
1921.
Alþjóðlegri verslun er lífsnauðsyn á sem víðtækastri réttareiningu
milli ríkja til að tryggja að viðskipti geti gengið fyrir sig hratt og
örugglega. Markmiðið um réttareiningu endurspeglast vel í helstu
réttarheimildum flutningaréttarins. Þar er fyrst að nefna alþjóðlega
sáttmála þar sem reynt er að ná réttareiningu með aðstoð ríkisvalds-
ins, þ.e. með löggjöf. Afskipti ríkisvaldsins þjóna einnig þeim til-
gangi að tryggja sendanda og viðtakanda farms ákveðin réttindi í sam-
skiptum við farmflytj endur, en þeir fyrrnefndu hafa alla jafna veik-
ari samningsaðstöðu en þeir síðarnefndu. 1 öðru lagi semja alþjóða-
samtök hagsmunaaðilja skilmála sem síðar verða hluti af flutninga-
samningunum. Venjur gegna mikilvægu hlutverki í flutningum sem og
í öðrum greinum verslunarréttar. Sumar þeirra hafa gildi um heim
allan, t.d. farmskírteini sem „document of title“. Oft á tíðum hafa
venjur þessar síðar verið teknar að efni til upp í alþjóðasáttmála og
236