Tímarit lögfræðinga - 01.06.1990, Page 18

Friðjón Skarphéðinsson 17, Einar Arnalds 18 og Sigurgeir Sigurjónsson 19 halda
því afdráttarlaust fram, að MSE hafi ekki lagagildi á íslandi og sá síðastnefndi
tekur sérstaklega fram, að íslenskum dómstólum sé óheimilt að beita ákvæðum
sáttmálans sem lög væru.
Á ráðstefnu um mannréttindamál á Norðurlöndum, sem haldin var í Turku í
Finnlandi árið 1973 flutti Þór Vilhjálmsson hæstaréttardómari erindi um vernd
mannréttinda á íslandi. í erindinu segir m.a.:20
Many rules of human rights are found in statutes executed by the Althing. On the other
hand, international treaties ratified by Iceland are not appiicable by the courts.
Treaties do not become law of the land unless they are made into statutes by the
legislative using the same method as applied to any other legislation.
Þór Vilhjálmsson vék sérstaklega að stöðu MSE í framlagi sínu til 31. norræna
lögfræðingaþingsins 1987.21 Hann gat þess skýrt, að samkvæmt ríkjandi skoðun í
norrænum rétti hefði EMS ekki stöðu sem landsréttur og ekkert Norðurland-
anna hefði heldur veitt sáttmálanum lagagildi, þannig að sáttmálanum eða
hlutum hans yrði beitt milliliðalaust. Hann getur þess síðan, að nú sé það til
umræðu á Norðurlöndum hvað sé fólgið í kenningunni um tvíeðli réttarins
(dualismi) og hvort gera beri svo skýr skil milli þjóðaréttar og landsréttar og
áður var gert. Höfundur lýkur hugleiðingum sínum með því að segja, að MSE sé
ekki hliðstæður landsrétti.
Jón Steinar Gunnlaugsson hæstaréttarlögmaður vitnar til MSE, ASBS og
Mannréttindayfirlýsingar Sameinuðu þjóðanna við túlkun á prentfrelsisákvæði
stjórnarskrárinnar.22 Hann hefur þá afstöðu til ákvæða MSE að þau hafi gildi við
skýringu á íslenskum lögum, þ.e. að skýra beri þau til samræmis við sáttmálann
að öðru jöfnu.
Eins og yfirlit þetta ber með sér hafa íslenskir fræðimenn verið þeirrar
skoðunar, að ákvæðum í þjóðréttarsamningum verði ekki beitt af íslenskum
dómstólum nema þau hafi verið sérstaklega lögleidd. Ekki gera þeir almennt
greinarmun á mannréttindasáttmálum og öðrum þjóðréttarsamningum að þessu
leyti, enda þótt sums staðar örli á fyrirvara. Fræðimenn eru jafnframt sammála
um að beita megi ákvæðum þjóðaréttar við túlkun landsréttar, enda sé ekki um
ósamþýðanlegar reglur að ræða.
17Friðjón Skarphéðinsson: Mannréttindasáttmáli Evrópu, 86.
l8Einar Arnalds: Um mannréttindadómstól Evrópu. 125.
'’Sigurgeir Sigurjónsson: Mannréttindasáttmáli Evrópu og stofnanir skv. honum. 225-226.
20Human Rights Journal. Vol. VIII-I, 1975, 222.
21Þór Vilhjálmsson: Menneskerettighedskonventionernes betydning i lovgivning og praksis,
253.
22Jón Steinar Gunnlaugsson: Deilt á dómarana, 38-40.
12