Tímarit lögfræðinga - 01.06.1990, Blaðsíða 13

einstaklingum um brot á efnisákvæðum samningsins. Skilyrði þess, að kæra
verði tekin fyrir, eru þau að kærandi hafi tæmt tiltæk úrræði í hinu kærða ríki og
að það ríki sé aðili að bókuninni. Eftir að hafa kannað kærugögn og greinargerð
hins kærða ríkis á lokuðum fundum kemur nefndin sjónarmiðum sínum á
framfæri við aðila. Afgreiðslu málsins skal getið í ársskýrslu nefndarinnar.
ísland hefur samþykkt málsmeðferð skv. 41. gr. samningsins og kærurétt
einstaklinga samkvæmt valfrjálsu bókuninni.
Ekki er þess kostur hér að gera með nokkurri nákvæmni grein fyrir alþjóðlegu
eftirliti með því að aðildarríki þessara tveggja alþjóðasamninga um mannrétt-
indi efni skuldbindingar sínar samkvæmt þeim, en vísast til haldbærra fræðirita
þar um.6
5. AÐILD EINSTAKLINGA AÐ MANNRÉTTINDASÁTTMÁLUM
Það hefur til skamms tíma verið hluti af hefðbundinni skilgreiningu á
þjóðarétti, að aðilar hans væru ríki. Síðar bættust alþjóðastofnanir við. Það er
fyrst með tilkomu hér um ræddra mannréttindasamninga og nokkurra annarra
skyldra alþjóðasamninga, sem aðild einstaklinga að þjóðréttarsamningum er
viðurkennd.7
Aðild einstaklinga felst m.a. í því, að þeir geta kært til viðeigandi alþjóða-
stofnana brot sem þeir telja sig hafa orðið fyrir af völdum ríkis, sem bundið er af
samningi. Skilyrði slíkrar kæru eru m.a., að einstaklingur sá, sem brotið er á,
hafi tæmt þau úrræði fyrir stjórnvöldum eða dómstólum, sem hann á kost á.
Ekki skiptir máli um kæru til Mannréttindanefndar Evrópu, hvort kærandi er
borgari í einhverju aðildarríkja MSE eða ekki, en þetta skilyrði er þrengra skv.
ASBS, valfrjálsu bókuninni. Einungis einstaklingar, sem falla undir lögsögu
viðkomandi ríkis, geta kært brot til mannréttindanefndar S.Þ. að öðrum
skilyrðum fullnægðum.
Einstaklingur sem leitar þess úrræðis að kæra ríki vegna brota á skyldum þess
samkvæmt heimild í MSE og ASBS, þarf ekki að njóta stuðnings eða milligöngu
ríkis eða alþjóðastofnunar til að koma máli sínu á framfæri. Hann nýtur fullra
viðurkenningar sem aðili er getur borið fyrir sig efnisákvæði samninganna og
fengið álit alþjóðastofnana og eftir atvikum dóm alþjóðlegs dómstóls um hvort
um þess háttar brot sé að ræða að kærandinn njóti verndar mannréttindaákvæða
6Sjá verk íslenskra höfunda talin undir4 og5. Um kærumálsmeðferðina eftir MSE má m.a. vísa
til John Bernhard og Tyge Lehman: Den Europæiske Menneskerettighedskonvention 1985.
Um eftirlit skv. báðum samningunum er fjallað af Torkel Opsahl: Human Rights Today:
International Obligations and National Implementation, 162-173 og Hans Danelius:
Mánskliga Ráttigheter, 20-26 og 47-60.
7Gunnar G. Schram: Ágrip af þjóðarétti, 27-30.
7