Tímarit lögfræðinga - 01.06.1990, Blaðsíða 25

verjanda, sem lúta að því, að málið hafi ekki verið dæmt af hlutlausum dómara í
héraði, þar sem sami maður hafi gegnt hlutverki lögreglustjóra og dómara, en
slíkt brjóti í bága við 2. gr. og 61. gr. stjórnarskrárinnar og 6. gr. MSE. í
forsendum hæstaréttardómsins er rökum verjandans svarað með eftirfarandi:
Samkvæmt íslenskri dómstólaskipan er dómsvald í héraði utan Reykjavíkur í höndum
bæjarfógeta og sýslumanna, sem hafa jafnframt lögreglustjórn á hendi. Þykir héraðs-
dómur eigi verða ómerktur af þeim sökum, að fulltrúi bæjarfógetans á Akureyri fór
með mál þetta.
Ekki verður beinlínis lesið út úr orðum dómsins hver niðurstaðan hefði orðið,
ef MSE hefði verið veitt lagagildi hér á landi. Með hliðsjón af því á hvern hátt
Hæstiréttur tók á sambærilegum vanda í hrd.1971:601, þar sem þess var
sérstaklega getið, að viðkomandi bann bryti ekki í bága við ákvæði MSE, tel ég
hinsvegar óhætt að álykta að dómurinn hafi talið reglurnar um íslenska
dómaskipan og ákvæði 6. gr. MSE ósamþýðanleg og því, með hliðsjón af
kenningum um tvíeðli þjóðréttar og landsréttar, talið að þjóðréttarákvæðið yrði
að víkja fyrir landsrétti.
í hrd. 1987:356 var fjallað um sambærilegt álitaefni. í forsendum hæstaréttar-
dómsins segir um það:
Ákvæðum 6. gr. Evrópusamnings um verndun mannréttinda og mannfrelsis, sbr.
auglýsingu nr. 11 frá 9. febrúar 1954, hefur ekki verið veitt lagagildi hér á landi. Breyta
þau ekki þeirri lögbundnu skipan sem að framan var greind. Þar sem hinn áfrýjaði
dómur var samkvæmt þessu kveðinn upp af héraðsdómara, sem til þess var bær að
íslenskum lögum, verður hann ekki ómerktur af þeirri ástæðu, sem hér er um fjallað ...
Hér er sú afstaða tekin með skýrum hætti, að regla landsréttar, sem er
ósamþýðanleg ákvæði í alþjóðlegum mannréttindasáttmála, sem ísland liefur
fullgilt, gangi framar þjóðréttarreglum, sem verði því að víkja.
Athygliverður er hrd. 1988:1532 sem fjallar um leyfi til aksturs leigubifreiða til
mannflutninga. Reyndi þar m.a. á túlkun 73. gr. stjórnarskrárinnar um félaga-
frelsi. Var talið að því ákvæði væri ekki ætlað að tryggja rétt manna til að standa
utan félaga. Síðan segir:
Áfrýjandi (leigubílstjóri) hefur ekki sýnt framá, að ósamræmi sé miili 73. gr. stjórnar-
skrárinnar og þeirra ákvæða alþjóðasamþykkta, er hann vísar til og rakin eru í
héraðsdómi, og myndi enda ekki sjálfkrafa hagga settum stjórnskipunarákvæðum.
í þessari ályktun felst staðfesting á fyrri afstöðu réttarins, að jafnvel þótt
áfrýjandi hefði sýnt fram á skerðingu á mannréttindum, sem njóta verndar
samkvæmt þjóðréttarsamningum sem Island hefur fullgilt, þá víki þau ákvæði
fyrir ákvæði í stjórnarskrá. Ákvæði þjóðréttarsamninga geti ekki haggað
stjórnskipunarákvæðum. I dómnum felst e.t.v. hugleiðing um að lögfesting
19