Tímarit lögfræðinga - 01.06.1990, Blaðsíða 26

hefði jafnvel ekki skipt máli í þessu tilviki, þar sem um stjórnarskrákvæði var að
ræða.
Þessi var túlkun dómstóla á stöðu mannréttindasáttmála að íslenskum rétti,
þegar það sögulega framfaraspor var stigið, sem næst verður vikið að.
12. DÓMUR HÆSTARÉTTAR 9. JANÚAR 1990
í máli þessu reyndi enn á reglur íslensks réttar um dómstólaskipanina á sviði
opinberra mála, en fulltrúi héraðsdómara, sem jafnframt hafði með höndum
rannsóknir brotamála, kvað upp dóm í sakadómi, sem ákæruvaldið áfrýjaði til
þyngingar. Eftir að málsmeðferð hefur verið lýst í dóminum svo og dómstóla-
skipaninni er til þess vísað, að í hrd. 1985:1290 og 1987:356 hafi ekki verið talið
að 2. gr. stjórnarskrárinnar stæði í vegi þess, að dómara- og umboðsstörf væru á
einni hendi. Síðan segir:
Samrýmist þetta illa viðhorfum í ríkjum, sem um annað byggja á svipuðum réttarhug-
myndum og ísland.
Er næst vikið að MSE og tekin upp 6. gr. 1. mgr. sáttmálans. Er síðan greint
frá því sjónarmiði íslensku ríkisstjórnarinnar 1951, að ríkisstjórnin hafi talið,
þegar MSE var fullgiltur, að íslenskar réttarreglur væru í samræmi við hann, eins
og sáttmálinn var þá skýrður. Segir svo, að síðan hafi mörg ákvæði hans verið
nánar skýrð við meðferð kærumála hjá Mannréttindanefnd og Mannréttinda-
dómstól Evrópu. Með fullgildingunni hafi ísland að þjóðarétti gengist undir að
lúta ákvæðum sáttmálans. Pá er sagt frá 1. nr. 94/1989 um aðskilnað dómsvalds
og umboðsvalds í héraði og að þau lög taki gildi 1. júlí 1992.
Er næst vikið að því, að sakfelldir í málunum hrd. 1985:1920 og 1987:356 hafi
sent kæru til Mannréttindanefndar Evrópu og nefndin hafi gefið skýrslu um
fyrrnefnda málið, þar sem fram komi, að málsmeðferðin hafi að samdóma áliti
nefndarinnar brotið gegn 1. mgr. 6. gr. MSE, þar sem dómstóllinn hafi ekki
verið óhlutdrægur dómstóll. Hafi nefndin skotið málinu til Mannréttindadóm-
stóls Evrópu, en eftir það hafi kærandi og ríkisstjórn íslands gert sátt í málinu
m.a. með vísan til 1. nr. 92/1989.
Hæstiréttur telur síðan að líta beri til eftirfarandi atriða (tölusetning mín):
I. Að byggt sé á þrískiptingu valdsins í stjórnarskránni.
II. Að sögulegar og landfræðilegar aðstæður, sem skýri það, að menn utan
Reykjavíkur fari oftsinnis með bæði umboðsstörf og dómstörf, hafi nú
minni þýðingu en fyrr.
III. Að sett hafi verið lög um aðskilnað umboðsvalds og dómsvalds, sem taki
gildi árið 1992.
IV. Að ísland hafi að þjóðarétti skuldbundið sig til að virða mannréttindasátt-
mála Evrópu.
20