Tímarit lögfræðinga - 01.06.1990, Page 29

forgang, ef þeim Iýstur saman við ósamþýðanlegar reglur landsréttar. Jafnframt
tel ég, að Hæstarétti hafi verið fullljós þau lögfræðilegu rök, sem mæltu með því,
að ákvæðum alþjóðlegra mannréttindasáttamála sé beitt milliliðalaust af
dómstólum, en þau rök hef ég leitast við að rekja hér að framan.
14. HUGLEIÐING AÐ LOKUM
Höfundur hefur oft hugleitt, hvað kann að valda því, að dómstólar hafa verið
svo tregir sem raun ber vitni til að beita ákvæðum MSE og ASBS. Skýringin er
líklega sú, að lögmenn hafa ekki verið nægilega staðfastir í að beita þessum
ákvæðum samninganna í málflutningi sínum fyrir dómstólum og ekki tekist í
þeim tilvikum, sem þeir hafa stuðst við ákvæði samninganna, að fá dómstóla
nægilega oft til að fjalla um efni þeirra og vægi sem réttarheimildar. Vera kann
að lögmenn hafi ekki kynnt sér nægilega vel ákvæði þessara samninga og túlkun
þeirra í erlendri fræðikenningu og dómstólaframkvæmd. Ég tel líklegt, að
áhrifaríkast sé fyrir lögmenn að greina frá því í málflutningi, hvernig dómstólar
annars staðar hafa brugðist við því, þegar aðilar hafa borið fyrir sig ákvæði
mannréttindasamninga, því að innst inni vilja íslenskir dómstólar ekki vera
eftirbátar annarra á sviði mannréttinda. Þá eru dómar Mannréttindadómstóls
Evrópu og ályktanir mannréttindanefndarinnar hafsjór af dæmum sem vitna má
til.
Getur e.t.v. verið, að íslendingar hafi engan áhuga á þessum málum yfirleitt
og afstaða lögmanna og dómstóla sé bergmál af því áhugaleysi. Ég held ekki og
er sammála því sem um þetta segir í fyrr tilvitnuðu riti Þórs Vilhjálmssonar
hæstaréttardómara:36
Human rights is an expression often heard or seen in the general debate in press and
elsewhere, where the problems of society are being dealt with. Ascan be expected, the
exact content of the expression is sometimes not clear. Its use shows, that it is believed
to have a special appeat to the public. Legal research and debate on human rights is of
considerable volume. This theoretical interest in the subject is to some extent reflected
in court decisions, but only to some extent. An attempt has not been made to
accomplish important social changes through the courts by applying legal provisions on
human rights.
Þessi mál bar á góma fyrir Mannréttindanefnd Sameinuðu þjóðanna árið 1982
í umræðum um skýrslu íslensku ríkisstjórnarinnar um mannréttindamál á
íslandi. Nefndarmenn spurðu mjög um birtingu og kynningu á ASBS á íslandi.
Þeir vildu fá að vita hvort eintök af samningnum væru fáanleg á íslensku og ef
svo væri, hversu mörgum eintökum hefði verið dreift. Pá var að því spurt, hvort
almenningi væri kunnugt um skýrslu ríkisstjórnarinnar til nefndarinnar og hvort
skýrslan væri aðgengileg á íslensku. Sérstaklega var um það spurt hvort lögmenn
á íslandi vissu um tilvist skýrslunnar og hvort átak hefði verið gert í því skyni að
23