Tímarit lögfræðinga - 01.06.1990, Blaðsíða 38

um að aðilar ætli sér að leysa öll sín ágreiningsmál í framtíðinni með gerðarmeð-
ferð væru almennt ekki taldir gildir ef á það reyndi fyrir dómstóli þar sem ekki er
um tiltekin lögskipti að ræða. Við mat á þessu atriði kæmi eflaust til skoðunar,
hvort aðilar hefðu mátt sjá fyrir, að viðkomandi deila kæmi upp svo og
hugsanlegur aðstöðumunur aðila við samningsgerðina.
Gerðarsamning ber að jafnaði að skýra þannig að aðilar geti, þrátt fyrir
gerðarsamning, komið fram kyrrsetningu og lögbanni eftir gildandi lögum nema
annað sé berlega tekið fram í gerðarsamningi.
3.2. Skipun og hæfi gerðarmanna
Gert er ráð fyrir því, að aðilar hafi frjálst val um það hverja þeir velja til að
útkljá mál sín fyrir gerðardómi. Er það reyndar talinn einn af kostunum við
gerðarmeðferð. Réttur aðila til að tilnefna gerðarmann takmarkast þó jafnan af
rétti gagnaðila og opinberum hagsmunum af hlutlægri málsmeðferð.
Gerðarmenn hafa frjálst val um það, hvort þeir taka gerðarstarf að sér eða
ekki. Þegar þeir hafa hafa tekið að sér gerðarstarf er kominn á samningur milli
þessara aðila um gerðarmeðferð.4
Það fer eftir reglum samningaréttar hvort og að hvaða marki gerðarmönnum
er rétt að láta af gerðarstarfi áður en því lýkur og eins ef aðili afturkallar skipun
gerðarmanns. Hafa þarf í huga hversu langt gerðarmeðferð er komin og það
hvort skipti á gerðarmanni tefji meðferðina.5 Almennt verður að telja að það sé
gagnaðili sem getur krafist þess að gerðarmaður víki. Ekki þótti ástæða til að
kveða á um þetta sérstaklega í lögunum.
I 1. mgr. 6. gr. er fjallað um almenn hæfisskilyrði gerðarmanna. í því
sambandi voru m. a. höfð í huga þau sjónarmið sem fram koma í Hrd. 1966 561,
Miðnesdóminum svonefnda, en þar segir m. a: „Þegar gerðardómendur eru
nefndir samkvæmt gerðardómssamningi um sakarefni, slíkt sem í máli þessu
greinir, þykja þeir eiga að fullnægja almennum persónulegum dómararskilyrð-
um samkvæmt 1. 3. og 4. tl. 32. gr. laga nr. 85/1936 svo og sérstökum
dómararskilyrðum samkvæmt 36. gr. sömu laga.“
Gerðarmenn fara með vald sem í eðli sínu líkist dómsvaldi. Þeir skera úr
réttarágreiningi í deilum er að öðrum kosti ættu undir dómstóla landsins.
Úrlausnir þeirra eru aðfararhæfar og þeim verður að jafnaði ekki hnekkt. Af
þessum ástæðum er ekki óeðlilegt að í meginatriðum séu gerðar sömu kröfur til
hæfis gerðarmanna og til hæfis dómara. Þeir skulu því vera nægilega andlega og
líkamlega hraustir til að gegna starfanum, lögráða og fjár síns ráðandi og hafa
óflekkað mannorð. En auk þess skulu þeir allir fullnægja sérstökum dómaraskil-
4Mæland, Henry. Voldgift. Bergen 1988 bls. 109.
5 Sjá Hjejle, Bent. Frivillig Voldgift. 1987 bls. 83.
32