Tímarit lögfræðinga - 01.06.1990, Blaðsíða 28

gildi. Sátt ríkisstjórnarinnar laut að öðrum aðila og ályktun nrannréttindanefnd-
arinnar laut einnig að þeim aðila. Það var ekkert annað sem knúði Hæstarétt til
þeirrar niðurstöðu sem að framan er lýst en ákvæði MSE. Tulkun mannréttinda-
nefndarinnar og ályktun kom alls ekki á óvart. Niðurstaða nefndarinnar var sú,
sem allir höfðu búist við sem láta sig þessi mál einhverju varða.
13. NIÐURSTÖÐUR
Af þessari greiningu hér að framan á dómi Hæstaréttar verður aðeins ein
ályktun dregin og hún er sú, að ákvæði alþjóðlegra mannréttindasamninga, sem
Island hefur fullgilt, séu nú hluti landsréttar og ákvæði landslaga, sem eru
ósamþýðanleg mannréttindaákvæðum slíkra samninga, verði að víkja. íslensk-
um dómstólum sé því skylt að beita reglum slíkra samninga sem gildandi
landsréttur væri og veita þeim forgang, þegar þær rekast á ósamþýðanleg ákvæði
landsréttar.
Dómur Hæstaréttar er að því leyti einstakur, að tilteknum kenningum, sem
njóta allsherjar viðurkenningar bæði í fræðikenningu og dómaframkvæmd, er
skyndilega varpað fyrir róða og jafnframt fallist á aðrar. Eins og sýnt hefur verið
fram á í grein þessari hafa íslenskir fræðimenn nánast án nokkurs fyrirvara verið
sammála um að kenningin um tvíeðli réttarins - dualismi - gilti í íslenskunt rétti
og af því leiddi, að landsréttur gengi framar en reglur fullgilts þjóðréttarsamn-
ings, nema því aðeins aðsamningnum hefði verið veitt lagagildi. Dómstólar hafa
síðan hvað eftir annað nánast fyrirvaralaust staðfest í dómurn gildi þessara
kenninga í íslenskum rétti og vikið til hliðar réttarreglum í alþjóðlegum
mannréttindasamningum sem ísland hefur fullgilt, enda þótt sýnt hafi verið
fram á, að með því væru skert mannréttindi, sem njóta verndar samkvæmt
samningunum.
Ég tel ennfrentur að það séu ekki aðeins reglur MSE sem beita beri hér eftir
milliliðalaust eins og þær voru skildar við fullgildingu íslands á MSE, heldur
reglurnar eins og þær hafa verið túlkaðar af Mannréttindanefnd Evrópu og
Mannréttindadómstól Evrópu. Þá tel ég og óhjákvæmilegt að álykta, að sama
gildi urn ASBS.
En hvers vegna skyldi Hæstiréttur hafa breytt svo um skoðun sem að framan
er lýst? Því er fyrst til að svara, að Hæstarétti var ugglaust ljóst, að ef dómurinn
hefði afneitað þeirri túlkun, sem fram kom hjá mannréttindanefndinni og
ríkisstjórnin féllst á með sáttinni við Jón Kristinsson, þá hefði ísland hlotið
fordæntingu þjóðasamtelagsins, a.m.k. hinsevrópska hluta þess. Undan þessari
fordæmingu varð ekki komist nema með því að láta dualismann lönd og leið á
sviði alþjóðlegra mannréttindasamninga og fallast á öll þau rök, sem lýst hefur
verið hér að framan fyrir því að rétt sé að beita reglum alþjóðasamninganna um
vernd mannréttinda sem landsréttur væri þannig, að þjóðréttarreglur hafi
22