Tímarit lögfræðinga - 01.06.1990, Blaðsíða 16

í 2. gr. 2. tl. ASBS er kveðið á um skyldu aðildarríkis til að koma á:
lögum eða öðrum ráðstöfunum er kunna að vera nauðsynlegar til þess að réttindum
skv. samningi þessum sé framfylgt.
í 2. gr. 3. tl. (a) er lögð skylda á herðar ríki um að tryggja þeim, sem brotið
hefur verið á, virk úrræði, enda þótt skerðingin hafi verið framin af mönnum,
sem fara með stjórnvald.
Akvæði þessi leggja ríka skyldu á aðildarríkin um framkvæmd skuldbindinga
sinna og hefur Torkel Opsahl talið skyldu skv. 2. gr. ASBS um að „virða og
ábyrgjast (respect and ensure) réttindi“ tvöfalda skyldu um framkvæmd mann-
réttindaverndar. Fræðimenn eru þó almennt sammála um, að í sáttmálanum
felist ekki skylda til framkvæmdar með tilteknum hætti. Ekki sé skylt að veita
sáttmálanum lagagildi í heild sinni (incorporation) eða skylda til að innleiða
ákvæði sáttmálanna með öðrum hætti í löggjöf ríkis. Hinsvegar eru fræðimenn
ásáttir um að mannréttindi, sem verndar njóta, megi ekki skerða, jafnvel þótt
skerðingin sé heimil að landsrétti. Ekkert ríki geti borið fyrir sig stjórnarskrá
sína eða löggjöf til réttlætingar á því að efna ekki skuldbindingar sínar að
þjóðarétti.9
Aðrir fræðimenn hafa gengið enn lengra og talið að a.m.k. MSE veiti
einstaklingum í aðildarlöndunum beinan rétt. Stofnað sé til réttar fyrir einstak-
linginn, sem geti borið fyrir sig ákvæði MSE fyrir yfirvöldum og dómstólum.
Þetta leiði af 13. gr. MSE, en í þeirri grein sé gert ráð fyrir því að dómstólar
landsins taki afstöðu til þess hvort ákvæði MSE séu haldin. Þetta verði ekki
öðruvísi skilið en svo, að mannréttindaákvæðin séu hluti af landsrétti.10
Enda þótt um það megi deila á hvern hátt þegnarnir geti notfært sér þá vernd,
sem skilgreind er í sáttmálunum, þá er óumdeilanlegt að þegnunum eru veitt
réttindi með mannréttindasamningunum til viðbótar við þau réttindi, sem þeim
eru tryggð í landsrétti. Slíkt er að sjálfsögðu nýjung, sem verulegu máli skiptir,
þegar reynt er að skilgreina stöðu sáttmálanna í landsrétti.
8. ÁLIT ÍSLENSKRA FRÆÐIMANNA
Fjölmargir íslenskir lögfræðingar hafa látið í ljós skoðun sína á stöðu
þjóðréttarsaminga almennt í íslenskum landsrétti og stöðu mannréttindasátt-
mála sérstaklega.
Ólafur Jóhannesson segir m.a. um samninga, sem eru gildir að þjóðarétti, en
Torkel Opsahl: Human RightsToday: International Obligations and National Implementa-
tion, 159-160.
'“Terje Wold: Den Europeiske Menneskerettighetskonvensjon, 357-358.
10