Tímarit lögfræðinga - 01.06.1990, Blaðsíða 58

1987. Evrópubandalagið er samheiti á þremur bandalögum, þ.e. Kola- og
stálbandalagi Evrópu (stofnað 1951), Efnahagsbandalagi Evrópu (stofnað
1957) og Kjarnorkubandalagi Evrópu (stofnað 1957). Er Efnahagsbandalagið
lang mikilvægast þessara þriggja bandalaga. Þau hafa nú sameiginlegan rekstur
og stjórnarstofnanir. Það hefði verið sönn fyrirhyggja að fylgjast gerla með og
rannsaka þennan viðskiptarisa þegar frá fæðingu hans. Þá væri kannski minna
írafár nú. Grundvallarlög bandalagsins, Rómarsáttmálinn frá 25. mars 1957, eru
ekki einu sinni til í íslenskri þýðingu, sem m.a. hefur valdið því, að notkun orða
og hugtaka er ómarkviss og í ruglingi. Þótt ekki tíðkist af opinberri hálfu að þýða
milliríkjasamninga nema aðild standi til, mætti gera afbrigði í þessu mikilvæga
tilfelli. Eftir þessu ætti ekki að koma á óvart hve lítið hefur verið ritað um
Evrópubandalagið á íslensku. Það hefði þurft að vera meira, þegar það tvennt er
haft í huga hversu mikilvægt bandalagið er fyrir viðskiptahagsmuni íslendinga
og einstakt sem þjóðréttarlegt fyrirbæri, það svo að það á tæpast sveitfesti á því
réttarsviði. Lögfræðingar hafa þó síst látið sinn hlut eftir liggja. Stefán Már
Stefánsson lagaprófessor samdi rit um Efnahagsbandalag Evrópu 1976. Hann
skoðar fyrirbrigðið af lögfræðilegum sjónarhóli, en veitir jafnframt allgott yfirlit
yfir bandalagið og starfsemi þess, þar sem hann þræðir stofnsamning og
grundvöll þess, Rómarsáttmálann, nokkuð gaumgæfilega. Stefán tók sátt-
málann í danskri gerð upp í bók sína. Er til mikils hagræðis að hafa sáttmálann
við höndina við lestur rita um Evrópubandalagið.
Það, sem sérstaklega greinir Evrópubandalagið frá öðrum milliríkjasamtök-
um er framsal aðildarríkj anna á nokkrum hluta ríkisvalds til stofnana bandalags-
ins og myndun sérstaks réttarkerfis á vettvangi þess, er gengur framar landsrétti
hinna einstöku ríkja. Þetta “yfirþjóðlega" eðli bandalagsins, sem svo hefur verið
kallað, hefur þótt girnilegt til lögfræðilegra athugana í stjórnskipunar- og
þjóðarétti. Því hefur verið mikið um þetta ritað erlendis, t.d. norrænir lögvís-
indamenn á þeim tíma, þegar innganga Danmerkur og Noregs í bandalagið stóð
fyrir dyrum. íslenskir lögfræðingar hafa einnig gert þessu athyglisverða við-
fangsefni nokkur skil. Fyrst má nefna grein Ólafs Jóhannessonar í 1. hefti
Tímarits lögfræðinga 1962, er hann nefndi: Stjórnarskráin og þátttaka íslands í
alþjóðastofnunum. Þá er að nefna grein í 1. tbl. Úlfljóts 1971 eftir Baldur
Guðlaugsson, er ber heitið: Efnahagsbandalag Evrópu og norrænn stjórnskip-
unarréttur. í 3. tbl. þess tímarits 1971 er greinarkorn eftir Pál Skúlason, þar sem
vikið er að þessu efni. Loks ber að geta þess, að Gunnar G. Schram hefur nýlega
fjallað um þetta í ritgerðinni: Framsal ríkisvalds til Evrópubandalagsins, er
birtist í Ármannsbók bls. 220-247. Upp á síðkastið hefur verið nokkuð um
útgáfu fræðsluritlinga um Evrópubandalagið, t.d á vegum Alþingis, Félags
íslenskra iðnrekenda og Verslunarráðsins. Þá er rétt að geta skýrslu utanríkis-
ráðherra til Alþingis um könnunarviðræður EFTA-ríkjanna við Evrópubanda-
52