Tímarit lögfræðinga - 01.02.1995, Page 10

Hrafn Bragason:
HLUTVERK OG ÞRÓUN HÆSTARÉTTAR ÍSLANDS
1. ALMENNT UM HLUTVERK DÓMSTÓLA
Stjómarskráin kveður á um skiptingu ríkisvaldsins milli ólíkra yfirvalda eftir
hlutverki þeirra, sbr. 2. gr. hennar. Forseti og þing fara saman með löggjaf-
arvaldið, forseti, ríkisstjóm og önnur stjómvöld fara með framkvæmdarvaldið
og dómstólarnir fara með dómsvaldið. Dómstólarnir og framkvæmdarvaldið
eru löggjafanum undirgefin í þeim skilningi að gerðir þeirra eiga að fylgja
þeim reglum sem settar era með lögum eða með heimild í lögum. Stjómar-
skránni verða allir handhafar ríkisvaldsins að fylgja.
Löggjafinn getur ekki skorið úr réttarágreiningi, sem þegar liggur fyrir. Ný
lög geta hins vegar átt rót sína að rekja til úrlausnar dómstóls. Má þar t.d.
nefna lög nr. 34/1994 um breytingu á lögum nr. 99/1993, um framleiðslu,
verðlagningu og sölu á búvörum, með síðari breytingum, sem sett voru í
kjölfar dóms Hæstaréttar, sem kveðinn var upp 20. janúar 1994. Löggjöf sem
þannig er til komin hefur þó venjulega aðeins áhrif sé litið til framtíðar og
getur ekki breytt þegar uppkveðnum dómi.
Dómstólunum ber að fylgja reglum löggjafarinnar en um leið og þeir leysa
skyldur sínar eiga þeir þátt í réttarþróuninni. Þeir gera þannig lögin fyllri með
lagatúlkunum sínum og leggja drög að venjum á þeim sviðum réttarins, sem
ekki eru lögbundin. Löggjöfin hefur ekki og getur ekki tekið afstöðu til allra
hluta. Þegar dómstólamir komast að þeirri niðurstöðu að ekki verði stuðst við
setta lagareglu skapa þeir rétt með því að leggja almennar reglur til grund-
vallar úrlausnum sínum. Löggjöf getur svo síðar breytt rétti sem dómstólamir
hafa skapað.
Vald löggjafans takmarkast af stjórnarskránni og samkvæmt stjómskipunar-
venju eru það dómstólarnir sent eiga úrskurðarvald um það hvort lög sam-
4