Tímarit lögfræðinga - 01.02.1995, Síða 21

Með lögum nr. 39/1994 um breyting á lögum um Hæstarétt íslands nr.
75/1973, sem gengu í gildi 1. júlí 1994, var hæstaréttardómurum fjölgað um
einn. Veitt var mjög takmörkuð heimild til þess að einn dómari gæti lagt
úrskurð á einföld ágreiningsefni og rýmkaðar voru til bráðabirgða heimildir
til skipunar varadómenda. Á haustmánuðum 1994 hafa þessar heimildir verið
notaðar og virðist sem það ætli að skila þó nokkrum árangri. Það byggist þó
á því að mjög hefur verið fjölgað málum sem dæmd eru af þremur dómurum.
Heimildin til að einn dómari leggi úrskurð á mál hefur ekki enn verið notuð.
Hún á líka helst við á gagnaöflunarstigi máls fyrir Hæstarétti og hefur enn
lítið á þetta reynt. Segja má að hér sé verið að fylgja sömu stefnu og fram
kemur í áliti nefndar þeirrar á vegum Evrópuráðsins, sem áður er um getið.
Þar er mælt með því að nota eins fáa dómara á málskotsstigi og frekast er
óhætt.
Miklar breytingar hafa verið gerðar á íslensku réttarkerfi síðustu árin, miklu
kostað til og miklu varðar hvernig til tekst. Nýjar dómsmálaskýrslur sýna að
héraðsdómstigið er orðið miklu skilvirkara en áður var og er nú svo komið
að hraði meðferðar opinberra mála bæði á héraðsdómstigi og fyrir Hæstarétti
er vel viðunandi. Hafa orðið miklar framfarir á þessu sviði hjá héraðsdóm-
stólunum. Hæstiréttur hefur hins vegar í raun alltaf afgreitt opinber mál eftir
því sem þau hafa borist til hans. Þetta á hins vegar ekki við um meðferð
einkamála fyrir réttinum og er langt frá því að hraði meðferðar hvers máls
fyrir sig sé viðunandi. Málin eru einfaldlega of mörg miðað við ljölda starfs-
manna og aðstöðu alla. Af þessum ástæðum verður að grípa til einhverra ráð-
stafana. Það verður þó ekki mögulegt fyrr en rétturinn flyst í nýtt og rýmra
húsnæði. Þá verður að huga að fjölgun starfsfólks og breytingum á reglum
og vinnubrögðum við málsmeðferðina, nema ákveðið verði að stofna nýjan
dómstól á málskotsstigi.
Sé horft til framtíðar virðist ljóst að sí mikilvægari og flóknari mál verða
borin undir dómstóla og að fleiri svið réttarins koma til þeirra kasta. Þeir
verða því að hafa tiltrú. Þessu getur orðið erfitt að halda uppi því að öðrum
valdastofnunum mun þykja að sér kreppt þegar afl sem lítið hefur farið fyrir
í okkar þjóðfélagi getur orðið að standa á sínu hvort sem mönnum líkar betur
eða verr. Ljóst er að leita verður samstarfs allra þeirra sem að meðferð dóms-
mála koma, auka færni þeirra og gera sem mestar kröfur til þeirra. Málflutning
verður að vanda, dómar verða að byggjast á bestu upplýsingum sem völ er á
og samhæfa verður gömul og ný viðhorf. Þeir sem hér eiga hlut að máli verða
að vera opnir fyrir nýjungum og hafa möguleika á að fylgjast með því sem
er að gerast heima og erlendis á sviði laga og réttar.
Heimildaskrá:
Hrafn Bragason: Dómaskipan Danmerkur, Svíþjóðar og Noregs, Tímarit lög-
fræðinga 1. hefti 43. árgangur.
Evrópuráðið: Draft recommendation no R(9) of the committee of ministers to
15