Tímarit lögfræðinga - 01.02.1995, Page 30

með því væri enn verið að auka vald dómsmálaráðherra og farið inn á þá
braut að gera dómsvaldið háðara framkvæmdarvaldinu. Dómaraprófið hefði
valdið því, að enginn gæti orðið dómari í Hæstarétti nema bæði rétturinn og
dómsmálaráðherra væru því samþykkir, og þótti mörgum eðlilegt, að þannig
væri búið um þennan æðsta dómstól, að í hann kæmust ekki aðrir en þeir,
sem bæði rétturinn og ráðherra væru sammála um, að þangað ættu að fara.
Rétt þótti, að dómurinn segði álit sitt á þeim, er þar vildu verða dómendur.
í greinargerð með frumvarpi að lögum nr. 111/1935 sagði, að veitingarvaldinu
gæti orðið „nokkur styrkur að þeirri umsögn, því að dómendur í hæstarétti
væru oft næstir manna til að gefa upplýsingar um dómarahæfileika þeirra,
sem um dómaraembætti í hæstarétti sækja“.
Við setningu laga nr. 111/1935 urðu einnig miklar umræður um aukið vald
dómsmálaráðherra um skipun varadómara. Fram til þessa höfðu dómarar
réttarins ráðið því, hverjir komu inn í forföllum dómara. Tíminn hefur leitt í
ljós, að ástæðulaust var að óttast aukin áhrif ráðherra hvað þetta snerti, því
að ráðherra hefur jafnan farið eftir tillögum réttarins um.val á varadómurum.
V.
Vinnureglur þær, sem dómarar Hæstaréttar fara eftir, má rekja beint til þeirra
reglna, sem tíðkast hafa öldum saman í Hæstarétti Danmerkur. Má rekja sumar
reglurnar allt til ársins 1661, er Hæstiréttur Danmerkur var settur á stofn. Aðr-
ar reglur eru þó hjá Dönum um atkvæðagreiðslu, þar sem reglan var sú frá
árinu 1677, að yngsti dómarinn að embættisaldri greiddi fyrstur atkvæði og
gerði ítarlega grein fyrir málinu, og síðan sá næstyngsti og svo hinir eftir röð.
Þessu hefur verið breytt hjá Dönum og er nú á þann veg, að þrír yngstu dóm-
ararnir í hvorri deild skipta þessu á milli sín.
í fyrstu lögunum um Hæstarétt nr. 22/1919 voru reglur um atkvæðagreiðslu
í samræmi við það, sem gilti í Danmörku, það er að sá dómari skyldi greiða
fyrstur atkvæði, sem síðast var skipaður í dóminn, og svo eftir röð. Samkvæmt
lögum nr. 111/1935 skyldu dómendur „áður en dómur eða úrskurður er upp-
kveðinn í máli, sem flutt hefir verið munnlega“ ræða með sér fyrir luktum
dyrum ástæður og niðurstöðu dóms eða úrskurðar, nema um útivistardóm væri
að ræða, og síðan skyldi atkvæðagreiðsla fara fram. „Atkvæði greiðir sá fyrst-
ur, sem til er kjörinn hverju sinni, enda færi hann atkvæði sitt í letur, er verður
frumvarp að dómi eða úrskurði. Nú greinast dómendur í meiri og minni hluta,
og ákveður meiri hlutinn þá þann dómara, er frumvarp að dómi semur, en
minni hlutinn semur þá sératkvæði. Síðan gengur dómurinn í heild eða þeir,
er sammála verða, ef ágreiningur verður, frá dómi eða úrskurði“. I greinargerð
með frumvarpi að lögunum var tekið fram, að rétt væri, að dómarar skiptu
með sér samningu dómsfrumvai'pa. „Er það bæði sanngjarnt og svo má þá
hverju sinni fela hvert einstakt mál að þessu leyti þeim dómaranum, sem kann
að hafa bezta þekkingu á sakarefni. Það virðist engin ástæða til að gera að
þessu leyti upp á milli forseta og hinna dómaranna“.
24