Tímarit lögfræðinga - 01.02.1995, Page 31

í lögum nr. 57/1962 var ákvæðið um atkvæðagreiðslu dómenda óbreytt en
tekið fram, að atkvæði semji sá dómenda, sem forseti kveðji til þess hverju
sinni. Samskonar ákvæði er í gildandi lögum. Sú venja hefur myndast, að
forseti felur dómurum að semja atkvæði eftir ákveðinni röð.
Um atkvæðagreiðsluna hefur gilt frá upphafi það, sem tekið var fram í
dönskum reglum frá 1771 og kenndar eru við Struensee, að meðan einn dóm-
ari er að gera grein fyrir atkvæði sínu skulu hinir ekki taka til máls fyrr en
hann hefur lokið máli sínu og enginn grípa fram í fyrir þeim, sem hefur orðið,
heldur bíða síns tíma. Þeim ber að gæta að segja ekkert óviðeigandi við þá,
sem eru annarrar skoðunar. Það er og venja, að dómari láti ekki uppi álit sitt
á því, hvemig dómur skuli falla í máli fyrr en við atkvæðagreiðsluna eftir
málflutning, því að áhersla er lögð á það, að hlustað sé á málflutning með
opnum huga og mál sé metið og dæmt, án þess að dómari hafí fyrirfram
ákveðnar skoðanir á því. Þegar atkvæðið hefur verið samþykkt, þá er farið
yfir það í smáatriðum, hverja setningu, hvert orð, bæði lögfræðilega og mál-
fræðilega, og tekur það oft langan tíma.
VI.
Með lögum nr. 42/1973 var dómurum í Hæstarétti fjölgað um einn og voru
þá sex talsins. Með þeim lögum var einnig kveðið á um deildaskiptingu. Aðal-
reglan var sú, að fimm dómarar skyldu skipa dóm, en heimilt var að hafa
dóm skipaðan þremur dómurum. Það var dómurinn sjálfur, sem ákvað, hve
margir dómarar og þá hverjir skipuðu dóm í máli.
Með lögum nr. 24/1979 var dómurum aftur fjölgað um einn og voru þá
orðnir sjö. Var þetta gert til þess að hraða afgreiðslu dómsmála, eins og sagði
í athugasemdum með frumvarpi að lögunum: „Skjótar úrlausnir af hendi dóm-
stóla eru hið mesta keppikefli í hverju réttarríki, enda sé réttaröryggis í hví-
vetna gætt við úrlausnir mála“. Aðalreglan var eftir sem áður sú, að fímm
dómarar skipuðu dóm. I sérlega mikilvægum málum gat dómurinn ákveðið,
að sjö dómarar sætu í dómi. Svipaðar reglur voru og áður um þriggja manna
dóma og ákvæði um, að í kærumálum sætu þrír dómarar. Það var dómurinn
sjálfur, sem ákvað hve margir dómarar skipuðu dóm og þá hverjir.
Nokkrar umræður urðu á Alþingi um fjölgun dómaranna. Töldu sumir þing-
manna, að með frumvarpinu væri verið að skipta Hæstarétti í mismunandi
dómstóla. Gæti slík skipan skapað hættu á því, að ólíkir túlkunarskólar kæmu
upp í réttinum um gildi laga og réttmæti úrskurða hverju sinni.
Dómurum var enn fjölgað um einn með lögum nr. 67/1982 og voru þá orðn-
ir átta. Samkvæmt ákvæði til bráðabirgða var heimilað að setja tvo til þrjá
varadómara allt að sex mánuðum á ári hvort ár árin 1982 og 1983, þannig
að Hæstiréttur gæti starfað í tveimur fimm dómara deildum þann tíma.
Dómurinn ákvað sjálfur, hve margir dómarar skipuðu dóm, en nýju ákvæði
var bætt við: „Dómarar skulu taka sæti í dómum eftir röð sem ákveðin er
með almennri reglu“. Miklar umræður höfðu orðið um það á Alþingi eftir
25