Tímarit lögfræðinga


Tímarit lögfræðinga - 01.02.1995, Page 55

Tímarit lögfræðinga - 01.02.1995, Page 55
skylt að kæra til æðra stjómvalds áður en leitað er til dómstóla.12 Ef til vill byggjast dómar um þessi efni á því, að stjórnvöld hafa stundum aðstöðu til athugana, sem erfiðara er að koma við hjá eða fyrir dómstóli. Loks er að minna á, að stjórnvöld (forseti með atbeina ráðherra) skipar hæstaréttardómara og fésýsla Hæstaréttar er ekki sjálfstæð heldur tengd ráðu- neytum, ríkisbókhaldi og ríkisféhirði. Er ekki að efa, að sjálfstæði réttarins væri betur tryggt með því að hafa á þessu aðra hætti.13 4. DÓMSTÓLARNIR OG LÖGGJAFINN Á því er enginn vafi, að verulegur hluti þeirra réttarreglna, sem gildir hér á landi, stafar frá dómstólunum.14 Þeir setja ekki almennar reglur með sama hætti og Alþingi setur lög og t.d. ráðherrar reglugerðir. Reglurnar frá dóm- stólunum eru ekki heldur birtar í Stjórnartíðindum eða Lögbirtingablaði og þær eru raunar hvergi skráðar í sama formi og lög og reglugerðir. Þær eru oftast nefndar fordæmisreglur. Þessar reglur koma stundum fram berum orðum í dómum, en oft þarf þó að grafa dýpra og skýra dómana til að finna, hvaða ástæður eru til niðurstöðunnar. Á því er byggt í lögfræði, að þessar ástæður séu í samræmi við óskráðar reglur, sem þarf að finna, og er þar komin for- dæmisreglan. Þess er fyrr getið, að í lögum er dómstólum oft ætlað rúmt mat á lögfylgjum og sönnun. Þetta mat er byggt á fordæmisreglum en ekki á handahófi. Reglumyndun hjá dómstólum er þó víðtækari eins og nú hefur verið lýst og tekur til sviða þar sem ekki gilda skráðar réttarreglur. Það er oft 12 T.d. hrd. 1976 232 um ákvörðun um fasteignamat. Dæmi eru þess, að í lögum segi, að kæra skuli til æðra stjómvalds áður en til dómstóla er leitað, t.d. 29. gr. laga nr. 50/1988 um virðisaukaskatt sbr. lög 119/1989. 13 Ýmis atriði er varða sjálfstæði dómstóla hafa verið rædd á undanfömum ámm og um sumt hafa réttarbætur náð fram að ganga, t.d. að því er varðar undirbúning skipunar í dómaraembætti. Nýleg grein er: Pétur Kr. Hafstein: Er sjálfstæði dómstólanna nægilega tryggt? (Tímarit lögfræðinga 1993, 2. hefti). 14 Sjá: Ármann Snævarr: Almenn lögfræði, Rvk., 1989, bls. 213 o. áfr. Sigurður Líndal: Inngangur að lögfræði. Réttarheimildir, Fordæmi, Rvk 1994. Sami höfundur: Stjómskipu- legt vald dómstólanna (Tímarit lögfræðinga 1993, 2. hefti). Þór Vilhjálmsson: Fordæmi (TL 1992, 3. hefti). Jón Steinar Gunnlaugsson: Fordæmisgildi hæstaréttardóma (sama hefti). Bernhard Gomard: Et retspolitisk program for dommerskabt ret (Ugeskrift for Retsvæsen 1986, hefti um hæstarétt 1661-1986). Um leið og greinarhöfundur bendir á þessar heimildir, minnir hann á, að þessi grein er ágrip, þar sem mörgu er látið ósvarað. T.d. er ekki gerð tilraun til að finna uppmna fordæmisreglna eða ræða hvar mörkin eru milli þeirra og lögskýringa. Líklegt er að vikið sé að þessu í grein prófessors Sigurðar Líndal hér í heftinu. Sjá einnig: Dóra Guðmundsdóttir: Um lögtöku Mannréttindasáttmála Evrópu og beitingu í íslenskum rétti (TL 1994, 3. hefti, einkum bls. 160-166). 49
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Tímarit lögfræðinga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit lögfræðinga
https://timarit.is/publication/586

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.