Tímarit lögfræðinga - 01.02.1995, Qupperneq 80

Hæstaréttar sagði að gera yrði ríkar kröfur til þeirra sem framleiða neyzluvaming til
sölu á almennum markaði um að vamingur og umbúðir um hann séu þannig úr garði
gerðar, að ekki stafi hætta af venjulegri meðferð vamingsins. Ekki þótti sýnt fram á
að orsökin væri óhæfileg geymsla eða meðferð flöskunnar í verzlun þeirri sem A
starfaði í né heldur að slysið yrði rakið til hegðunar hennar. Ö var þannig talinn bera
fulla ábyrgð á slysi A og hún taldist eiga beinan bótarétt á hendur Ö.
Hér var bótaskylda ekki reist á hreinni hlutlægri bótareglu. Dómurinn mark-
ar hins vegar þá stefnu að framleiðendur neyzluvarnings til sölu á almennum
markaði beri víðtæka bótaábyrgð vegna skaðlegra eiginleika söluhlutar - nánar
tiltekið skaðsemisábyrgð.19 Lög um skaðsemisábyrgð hafa síðan verið sett -
lög nr. 25/1991. Það var meðal annars gert til að samræma íslenzk lög á þessu
sviði löggjöf annarra EFTA-ríkja og ríkja Evrópubandalagsins.20
f eftirfarandi dómi hefur Hæstiréttur mótað reglu um hlutlæga bótaábyrgð
vegna bilunar eða galla tækja sem vinnuveitandi á.
Hæstaréttardómar 1968, bls. 1051, sbr. bls. 157.
H, starfsmaður R hafði það verk með höndum að setja upp rafmagnslínur fyrir R.
Við það verk þurfti hann að klifra upp línustaura og til þess notaði hann sérstaka
klifurskó og öryggisbelti. Þá bar svo við eitt sinn að læsing á beltinu opnaðist vegna
galla og féll H til jarðar og slasaðist. Vinnuveitandinn. R. hafði fengið H beltið til
nota við vinnu á staumum til að tryggja öryggi hans. Var vinnuveitandinn, R,
dærndur bótaskyldur með svofelldum rökstuðningi í héraðsdómi sem staðfestur var
óbreyttur í Hæstarétti: „Stefnandi mátti því treysta þvf, að beltið væri ekki haldið
slíkum smíðagalla [...], að lásar þeir, sem tengja lífreimina við beltið, gætu opnazt
án beins tilverknaðar notanda beltisins. Það verður eigi talið, að fyrirsvarsmenn
stefnda eða starfsmenn hans, þar á meðal stefnandi [H], hafi mátt gera sér grein
fyrir smíðagalla þeim, sem á beltinu er. eða að þeir hafi haft ástæðu til að draga í
efa öryggi það, sem beltið átti að veita. Hins vegar þykir vinnuveitandi verða að
bera ábyrgð á því gagnvart starfsmanni sínum, að slíkt öryggistæki sé ekki haldið
leyndum galla, sem telja verður að umræddur smíðagalli [...] hafi verið".
Síðan hafa fleiri dómar gengið, sbr. H 1970, bls. 434 og H 1970, bls. 544.
Hér er með öðrum orðum dæmd „hrein hlutlæg ábyrgð“, nánar tiltekið ábyrgð
án nokkurrar sakar.21
A sviði stjómsýsluréttar má fínna ýmis dæmi um að Hæstiréttur móti reglu
þar sem engin er talin fyrir.
19 Arnljótur Björnsson: Skaðsemisábyrgð. Tímarit lögfræðinga 28 (1988), bls. 85-100. (Endurpr.:
Kaflar úr skaðabótarétti. Bókaútgáfa Orators. Rv. 1990, bls. 281-97).
20 Alþingistíðindi 1990-91 A. þskj. 36. bls. 685.
21 Amljótur Björnsson: Bótaábyrgð vegna vinnuslysa sem hljótast af athöfnum sjálfstæðra fram-
kvæmdaaðila eða af bilun eða galla í tæki. Tímarit lögfræðinga 29 (1979), bls. 174-205. (Endurpr.:
Kaflar úr skaðabótarétti. bls. 57-89, sbr. hér, bls. 60-61).
74