Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Side 18

sem sameina hefði mátt matsgerð um það hvort unnt hefði verið að gera við skipið
eða ekki er gallamir komu í ljós. Ef svarað hefði kostnaði að gera við skipið þyrfti
að svara því hvort það svaraði kostnaði er dómur gengi. Var vísað til þess að þriggja
ára gömul matsgerð væri ófullnægjandi þar eð seljandi hafi ekki verið kvaddur til
matsfundar og hún svaraði ekki þeim spurningum sem svara þyrfti. Loks segir í for-
sendunum svo: „Kröfugerð áfrýjanda í málinu. þar sem eigi eru boðin fram lögmæt
skil hinna keyptu hluta, gagnasöfnun og málflutningur eru enn eigi svo rækileg, að
málið hafi komizt á dómhæft stig. Verður því að ómerkja alla meðferð málsins fyrir
héraðsdómi og svo héraðsdóminn og frávísa málinu frá héraðsdómi".
Þessi dómur er e.t.v. ekki svo glöggur að af honum megi draga ályktanir. Ur-
lausn héraðsdóms er heldur ekki grundvöllur ályktana. Hvað sem því líður má
sjá þá afstöðu Hæstaréttar að amast sé við kröfugerð þar sem ekki eru boðin
fram lögmæt skil hins selda.
Frá meginreglu 3. mgr. 32. gr. um að riftun geti ekki farið fram, ef fasteign
hefur rýmað, skemmzt eða farizt á meðan kaupandi bar áhættu af henni, eru
gerðar undantekningar.
I fyrsta lagi standa slíkar aðstæður riftun ekki í vegi ef orsakir þess að fast-
eign rýmar, skemmist eða ferst eru tilviljunarkenndir atburðir eða aðrar ástæður
sem kaupandi ber ekki ábyrgð á.
I öðru lagi getur hann rift við þessar aðstæður ef það að fasteignin hefur
rýmað, skemmzt eða farizt er vegna ástæðna sem urðu áður en hann varð eða
mátti verða var við þær aðstæður sem riftun er reist á. Hér er t.d. átt við tilvik
þar sem skemmdir eða rýrnun verða vegna venjulegrar notkunar eða við nauð-
synlegar rannsóknir á eigninni til þess að staðreyna galla.26
í þriðja lagi getur hann rift ef hann býður fram skaðabætur vegna þeirrar
verðrýmunar sem eignin hefur orðið fyrir eftir að hann tók yfir áhættuna af
henni.
Allar framangreindar efnisreglur eru þekktar úr eldri rétti, en hinar tvær fyrri
komu beinlínis fram í 58. gr. eldri laga um lausafjárkaup.27 Telja verður að sú
sem síðast er tilgreind hafi einnig verið gildandi efnisregla í eldri rétti. Má um
það vísa til:
H 1983 1683
I þessu máli voru atvik þau að kaupendur báts, sem reyndist gallaður, riftu kaupun-
um. Fyrir Hæstarétti var ekki deilt um rétt þeirra til riftunar í sjálfu sér heldur var
riftun andmælt af því að kaupendur höfðu selt tiltekna muni úr bátnum. Þeir lækk-
uðu kröfu sína um endurgreiðslu kaupverðsins um þá fjárhæð sem söluverði hlutanna
26 Stein Rognlien: Avhendingslova, kommentar til loven om avhending (kj0p og salg) av fast
eiendom, bls. 96. Orðalag 58. gr. eldri laga um lausafjárkaup var svipað því sem hér er lýst.
27 Alþingistíðindi 2001-02, A-deild, bls. 1471. Þar segir að „Telja verði ... að reglur þessar hafi
verið gildandi í kauparétti".
126