Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Side 44

4. SAMNINGAR UM LAGAVAL
4.1 Meginreglan um samningsfrelsi
4.1.1 Almennt
I lögum nr. 43/2000 er byggt á meginreglunni um samningsfrelsi aðila. Er
það sama regla og viðurkennd hefur verið í íslenskum lagaskilarétti á sviði fjár-
munaréttar, þ.e. að aðilum sé heimilt að semja um það hvers lands lögum skuli
beita um lögskipti þeirra.46 Af 1. mgr. 3. gr. laganna leiðir að um samninga skal
beita þeim lögum sem samningsaðilar hafa komið sér saman um. Samkomulag
þetta getur ýmist komið fram í samningnum berum orðum eða verður með vissu
talið felast í honum eða öðrum atvikum sem tengjast samningsgerðinni. Akvæð-
ið veitir aðilum samnings víðtækt samningsfrelsi, en það er í samræmi við þá
þróun sem átt hefur sér stað í þeim rikjum sem byggja á Rómarsamningnum.47
Jafnframt veitir reglan aðilurn heintild til þess að semja svo um að þau lög sem
vísað er til skuli gilda um samninginn í heild eða að hluta (f. depe^age).
Ekki er gerð sérstök krafa um tengsl aðila við þau lög sem þeir semja um að
gilda skuli um samninginn og getur því samningur um lagaval tekið til laga
hvaða lands sem er. Algengast er að samningsaðilar semji um að beita skuli lög-
um heimalands annars hvors þeirra. Einnig kann að vera að aðilar kjósi að lög
þriðja ríkis gildi um samningsskuldbindingar þeirra, t.d. henti þau samningnum
sérstaklega vel eða tryggi jafnræði samningsaðila 48 Hins vegar er álitamál hvort
1. mgr. 3. gr. heimilar aðilum samnings að semja um beitingu reglna sem mynd-
ast hafa án íhlutunar ríkisins, lex mercatoria, eða styðjast ekki við réttarkerfi til-
tekins ríkis, t.d. sanngimismat.49 Sumir fræðimenn telja þess konar tilvísun
óheimila og vísa til þess að samkvæmt 1. mgr. 1. gr. Rómarsamningsins sé
gildissvið samningsins markað svo að hann eigi við þegar taka þurfi afstöðu til
þess „lögum hvaða lands skuli beitt“.50 Aðrir fræðimenn eru aftur á móti þeirrar
skoðunar að ekkert sé því til fyrirstöðu að aðilar semji svo um að um samning
þeirra gildi aðrar reglur en tiltekins ríkis.51
46 Alþt. 1999-2000, A-deild, bls. 693.
47 Peter Arnt Nielsen: Intemational privat- og procesret, bls. 498.
48 Peter Arnt Nielsen: Intemational privat- og procesret, bls. 498.
49 Hugtakið lex mercatoria er alþjóðaheiti yfir safn reglna sem hafa mótast um alþjóðleg viðskipti
án íhlutunar hins opinbera. Sjá t.d. Hafliði K. Lárusson: Alþjóðlegir viðskiptasamningar.
Reykjavík 2001, bls. 63. Hann tekur fram að fræðilegur ágreiningur standi um gildi sumra þessara
reglna og því sé haldið fram að þær séu ekki „raunveruleg" lög heldur einungis háttemisreglur og
viðmið. Engu að síður sé þeim fylgt í alþjóðlegum viðskiptum og alþjóðlegir gerðardómar beiti
þeim til að leysa úr réttarágreiningi. Þar með haft þær lagagildi innan alþjóðlegra viðskipta enda
þótt vægi þeirra sé ekki hið sama.
50 Sjá t.d. Dicey & Morris: The Conflict of Laws, bls. 1218-1219, sem vísa í þessum efnum til
annars höfundar greinargerðarinnar sem fylgdi Rómarsamningnum, og Paul Lagarde: Revue
critique 1991, bls. 300-301. Sjáeinnig Cheshire & North: Private Intemational Law, bls. 559-560.
51 Sjá t.d. Ole Lando: „Some Issues Relating to Law Applicable to Contractual Obligations". 7
King’s College Law Joumal 1996/97, bls. 60 o.áfr. og Lennart Pálsson: Romkonventionen, bls.
44-45. Sjá einnig Peter Arnt Nielsen: Intemational privat- og procesret, bls. 498. Hann tekur fram
152