Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Page 73

leggja til grundvallar III. kafla samningalaga um ógildingarástæður. Ákvæðið
tekur því til allra álitaefna sem varða tilurð og gerð samningsins, þ.e. hvort til
staðar eru ógildingarástæður sem valda myndu efnislegu ógildi samningsins.
Hér má t.d. nefna fölsun, réttaráhrif tómlætis og réttaráhrif eftirfarandi sam-
þykkis. Einnig afbökun eða aflögun samnings, þýðingu tilkynninga, hvort held-
ur er um að ræða málamyndageming, nauðung, svik, misneytingu, viljaskort,
forsendubrest eða að ósanngjamt eða andstætt góðri viðskiptavenju teldist að
bera samning fyrir sig, sbr. 36. gr. samningalaga.165
Bent hefur verið á að sé samningur, sem geymir lagavalsákvæði, ógildur
samkvæmt umsömdum lögum, skuli fara um afleiðingar þess samkvæmt hinum
umsömdu lögum, sbr. e-lið 1. mgr. 10. gr. Sé lagavalssamningurinn hins vegar
ógildur samkvæmt lögunum sem samningsaðilar völdu vegna þess að sérstakur
samningur var gerður um lagaval, t.d. rammasamningur um fjölda samninga
sem eftir á að ganga frá, eða vegna þess að lagavalinu var „leynt“ í stöðluðum
samningi, skal dómstóll ákvarða tilurð og gildissvið samningsins samkvæmt
þeim lögum sem gilt hefðu ef ekki hefði verið samið um lagaval, einkum 4. gr.
laganna.166
í 2. mgr. 8. gr. er sú undantekning gerð frá 1. mgr. 8. gr. að þrátt fyrir ákvæði
hennar getur aðili byggt á lögum þess lands þar sem hann býr, til að sýna fram
á að hann hafi ekki veitt samþykki sitt ef atvik eru með þeim hætti að ósann-
gjamt þykir að dæma um réttaráhrif athafna hans eftir þeim reglum sem leiða
myndu af 1. mgr. 8. gr. Með reglunni eru einkum höfð í huga álitamál um það
hvaða þýðingu þögn eða athafnaleysi (tómlæti) aðila getur haft í tengslum við
stofnun samningsskuldbindingar.167 Þó skal áréttað að með orðalaginu
„athafnir" er því slegið föstu að einnig sé átt við beinar athafnir en ekki einungis
athafnaleysi. Reglan tekur hvort heldur til tilboðsgjafa eða tilboðsmóttakanda
eins og ráða má af orðnotkuninni „aðili“.168 Regla 2. mgr. 8. gr. tekur einnig til
lögpersóna, enda þótt þar sé einungis vikið að lögum þess lands þar sem aðili
býr. í þeim tilvikum verður að miða við að beita skuli þeim lögum þar sem
lögpersónan hefur aðalstöðvar sínar eða starfstöð.169
Með orðunum „ef atvik eru með þeim hætti“ er við það átt að dómstóll getur
metið aðstæður heildstætt, en skoðar ekki einungis þau atriði sem aðili ber fyrir
165 Alþt. 1999-2000, A-deild, bls. 705. Þar er tekið fram að megintilgangur samsvarandi ákvæöis
Rómarsamningsins sé að taka afstöðu til þess hvers lands lögum skuli beita við ákvörðun um það
hvort og að hvaða marki þögn eða athafnaleysi (tómlæti) aðila geti bakað honum samningsskuld-
bindingar. Þó er bent á að samkvæmt orðalaginu sé gildissvið greinarinnar ekki bundið við það.
166 Torben Svenné Schmidt: Intemational formueret, bls. 245.
167 Hér má nefna að mismunandi er frá einu ríki til annars hvaða reglur gilda um tilkynningar-
skyldu þess aðila sem losna vill undan samningi. Sjá t.d. Torben Svenné Schmidt: Intemational
formueret, bls. 245 og Palle Bo Madsen: Aftalefunktioner. Kaupmannahöfn 1983, bls. 34 o.áfr.
168 Mario Giuliano & Paul Lagarde: OJ 1980 C 282, bls. 28.
169 Sjá t.d. Michael Bogdan: „1980 árs EG-konventionen om tillamplig lag pá kontraktsráttsliga
förpliktelser - Synspunkter betráffande den svenska instállningen1', bls. 43.
181