Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Page 87

tekur til réttinda yfir fasteign og kveður svo á að samningur hafi sterkust tengsl
við það land þar sem fasteignin er (lex situs), en síðari málsgreinin tekur til
samninga um vöruflutninga. Loks er í 5. mgr. 4. gr. regla sem mælir svo fyrir að
ákvæði 2. mgr. 4. gr. eigi ekki við ef ekki er unnt að afmarka aðalskyldu samn-
ings. Á sama hátt eigi ákvæði 2., 3. og 4. mgr. 4. gr. ekki við ef ráðið verður af
öllum aðstæðum að samningurinn í heild hafi ríkari tengsl við annað land en það
sem leiða myndi af þeim ákvæðum. Olík sjónarmið eru um það hvenær beita
skuli reglunni. Hafa enskir fræðimenn lýst heimildinni sem „get-out-clause“ og
„presumption-rebuttal claim under art. 4(5)“, en á meginlandi Evrópu hafa
fræðimenn almennt lýst henni sem undantekningarreglu.
í 5. og 6. gr. eru reglur sem setja samningsfrelsinu allmiklar skorður. í 5. gr.
er lagaskilaregla um neytendasamninga. Segja má að inntak hennar sé að veita
neytendum bestu réttarvemd sem hugsast getur án tillits til lagavals eða eins og
sænski fræðimaðurinn Lennart Pálsson hefur orðað það að „plocka mssinen ur
kakan“. I reglu 6. gr., sem tekur til vinnusamninga, birtast sömu sjónarmið, en
hún er einmitt sett til vemdar launþegum sem veikari aðilum samningssam-
bands. Þá er matskennd heimild í 7. gr. sem felur það efnislega í sér að dómstóll
getur beitt ófrávíkjanlegum reglum dómstólsríkisins eða þriðja ríkis án tillits til
þess hvaða lög gilda annars um samning. Megintilgangur reglunnar er að koma
í veg fyrir að aðilar fari í kringum ófrávíkjanlegar reglur þess ríkis sem samn-
ingur og önnur atvik sem honum tengjast hefðu augljós og náin tengsl við. Skýr-
ing annarra ákvæða laganna veldur í sjálfu sér ekki vandkvæðum, þ.e. um efnis-
legt og formlegt gildi samnings (8. og 9. gr.), gildissvið laga þeirra sem við eiga
(10. gr.), gerhæfísskort (11. gr.) og kröfuhafaskipti (12. og 13. gr.). Loks eru í
III. kafla ákvæði um sönnunarbyrði, gildistöku o.fl.
Fullyrða má að með setningu laga nr. 43/2000 hafi verið náð veigamiklum
áfanga í íslenskum alþjóðlegum einkamálarétti á sviði samningaréttar. Ovissu
sem kann að hafa ríkt um inntak gildandi réttar hér á landi á þessu sviði hefur
verið eytt. Reglur laganna eru skýrar. Þær leggja meginlínurnar um það hvaða
lög gildi og að hverju marki þegar taka þarf afstöðu til þess hvers lands lögum
skuli beita um samninga sem tengjast fleiri en einu landi. Hér verður þó að gera
þann fyrirvara að nokkur ákvæði laganna veita dómstólum nokkurt svigrúm við
úrlausn þess hvers lands lögum skuli beita. I þessu sambandi skal áréttað mikil-
vægi þess að við túlkun og beitingu laga nr. 43/2000 hafi íslenskir dómstólar til
hliðsjónar dómaframkvæmd í þeim ríkjum sem eru aðilar að Rómarsamningn-
um.
Þess er áður getið að skiptar skoðanir hafa verið um það hvort reglur um
lagaskil á sviði samningaréttar eigi að vera ósveigjanlegar eða hvort láta eigi
úrlausn máls ráðast af mati í hverju tilviki fyrir sig. Hér er talið að heppilegast
sé að fara bil beggja eins og lögin gera. Seint eða aldrei verða settar reglur sem
hentað geta öllum tilvikum sem upp kunna að koma. Því verður að telja að lögin
nái þeim tilgangi að skapa nægilega festu við matið á því hvers lands lögum
skuli beita um lögskipti manna. Slíka festu verður að telja til hagsbóta fyrir
195