Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1913, Qupperneq 18

14
Opsvulmen (tumor odematosus pednmj. D. Fnat og Usundhed
paa Kroppen; endvidere ey at tale om de slæmme Folger
Fruentömmerne ved baade Leverens og Stoelgangens Obstrue-
tion foraarsager. Denne Galdens og Leverens Uorden er som
oftest Folge af haardt Liv og de 2‘l£ med hinanden noye for-
bundne........Af disse omtalte tvende Slags Obstructioner doe
vel ikke synderlig mange plutseligen, heller trækkes dermed
lang eller kort Tid, indtil der slaaer sig til andre fornævnle
eller dem lignende Tilfælde. Hos Fruentömmerne er her allfor
meget giængse den maanedlige Reenselses Udeblivelse med
mange deraf folgende slæmme Suiter og hos nogle Uformaaen-
hed tií Folkeformeerelsen. Nogle doer og reenl deraf. . . . .«
Næst eflir Bjarna varð Jón Sveinsson landlæknir (1780 til
1803). Eflir hann er ekkert til um sullaveiki á íslandi, nema
grein úr brjefi, sem hann skrifaði Sveini Pálssyni 1794, og
segir þar svo: »Hepalalgia omnis generis maxime frequens. . . .
Hydropes omnis generis . . . af téðum sjúkdómum eru hellst
banvænar..........Hydropes utpote a viscerum læsione multi-
pliciii.1) í brjefabókum hans flnst ekkert um þetta efni.
Hjá Bjarna kemur ljóslega fram, að hann álítur allan
þorra þessara langvinnu landlægu sjúkdóma koma af stíflu, og
er það að nokkru leyti í samræmi við kenningar þeirra tíma
um vessa líkamans og breytingu á þeim og óreglu sein aðal-
orsök lleslra sjúkdóma. Stíflan getur þá verið í kverkum, eða
í lifur, þörmum, lungum eða getnaðarfærum. Það er þvi ekki
að efa, að hjer kennir margra grasa, en að sumt á við sulla-
veikina, þó ekki sje Ijósara að orði lcomist, og bert er það, að
þá hefur verið svo sem jafnan síðan hjer á landi, að konum
var hættara við sullaveiki en körlum. Enn minni efl getur á
því leikið, að Jón Sveinsson eigi aðallega við þá veiki með
»hepatalgia«, og þar sem hann hafði verið landlæknir í 14 ár,
áður liann skrifaði þetta brjef, er óhætt að laka mark á orðum
hans. Orð Bjarna og Jóns eru þá fyrsti vitnisburður læknis-
fróðra manna, sem auk þess höfðu margra ára reynslu, um
það að lifrarveiki væri algeng á íslandi. Hjer bólar, einkum
hjá Jóni, i fyrsta sinni á þessari tilhneiging islenskra lækna,
sem síðar ber svo mikið á, að gera sullaveikina að lifrarveiki,
einblína fremur á líffærið, sem veikin befur oftast aðsetur í, en
1) Katla úr brjefi þessu tekur Sveinn Pálsson upp í formála aö
ritgcrð sinni: Tilraun til að upptclja sjúlcdóma þá, er að bana verða
og orðið geta fólki á íslandi. ísl. Lærd.listafjel. rit 15. bd. Af vangá
eigna Krabbe og Jónassen Jóni Sveinssyni þessa ritgerð.