Árbók Háskóla Íslands - 30.12.2005, Side 207

Háskólans í Reykjavík í lok ársins 2005. Er þetta fyrsta heildstæða fræðiritið sem
kemur út á íslensku um Mannréttindasáttmáta Evrópu, dómaframkvæmd Mann-
réttindadómstóls Evrópu og áhrif sáttmálans á íslenskan rétt. Erslík útgáfa löngu
tímabær í tjósi þeirrar þróunar sem orðið hefur í framkvæmd sáttmálans frá því
að hann var samþykktur árið 1950 og þeirra víðtæku áhrifa sem hann hefur haft á
íslenskan rétt og lagaframkvæmd, einkum eftir lögfestingu hans hér á landi árið
1994. í bókinni er fjallað ítarlega um hvert efnisákvæði sáttmálans, inntak þess
krufið og lýst stefnumarkandi niðurstöðum Mannréttindanefndar Evrópu og
Mannréttindadómstóls Evrópu um túlkun ákvæðanna svo og hvernig hún hefur
þróast undanfarna áratugi. Fjallað er um það hvernig réttindi sáttmátans eru
vernduð í íslenskum rétti. í stjórnarskrá og annarri töggjöf. hver er dómafram-
kvæmd íslenskra dómstóla um efnið og lýst helstu álitum umboðsmanns Atþingis
sem því tengjast. Þá eru raktar helstu úrlausnir Mannréttindanefndarinnar og
dómar Mannréttindadómstólsins í kærumátum gegn ístenska ríkinu og áhrif
þeirra metin. Loks er fjallað um meðferð mála fyrir Mannréttindadómstótnum og
skilyrði þess að kæra verði tekin þar til efnislegrar meðferðar. Bókin er afrakstur
af samvinnu Mannréttindastofnunar Háskóla íslands og lagadeildar Háskólans í
Reykjavík. Þar leggja saman krafta sína fræðimenn tagadeilda beggja háskótanna
sem hafa sérþekkingu á mannréttindum og stjórnskipunarrétti eða tilteknum
þáttum þessara fræðisviða lögfræðinnar. Auk þeirra eru höfundar úr hópi fræði-
manna í lagadeild Viðskiptaháskólans á Bifröst svo og dómara. lögmanna og lög-
fræðinga í stjórnsýslunni sem geta miðlað af reynslu sinni af að því vinna með
ákvæði Mannréttindasáttmálans í framkvæmd.
Ritstjórn útgáfunnar skipuðu Björg Thorarensen. prófessorvið lagadeild HÍ. sem
var formaður ritstjórnar, Davíð Þór Björgvinsson. dómari við Mannréttindadómstól
Evrópu, dr. Guðrún Gauksdóttir. dósent við lagadeild HR og Hjördís Hákonardóttir
dómstjóri. Auk þeirra eru höfundar efnis EiríkurTómasson. prófessor við laga-
deild HÍ. Elín Blöndal. dósent við lagadeild Viðskiptaháskólans á Bifröst, dr. Oddný
Mjöll Arnardóttir. hdl. og prófessor við lagadeild HR. Páll Þórhallsson. lögfræðing-
ur í forsætisráðuneytinu. Ragnar Aðalsteinsson hrl.. Ragnheiður Elfa Þorsteins-
dóttir. sendiráðunautur. dr. Ragnhildur Helgadóttir. lektor við lagadeild HR og Ró-
bert Ragnar Spanó. dósent við lagadeild HÍ.
Bókin er tileinkað minningu Gauks Jörundssonar. dómara við Mannréttindadóm-
stól Evrópu. umboðsmanns Alþingis og prófessors við lagadeild Háskóla ístands
en hann var einnig nefndarmaður í Mannréttindanefnd Evrópu frá 1974 til 1998.
Hann lést haustið 2004 eftir langan og farsælan starfsferil á vettvangi mannrétt-
inda.
Ráðstefna
Mannréttindastofnun og Mannréttindaskrifstofa íslands stóðu sameiginlega að
ráðstefnu 8. apríl undir yfirskriftinni Mannréttindaákvæði stjórnarskrár í 10 ár -
Áhrif og framtíðarsýn. Tilefnið var að á árinu voru liðin tíu ár síðan nýr og breyttur
niannréttindakafli stjórnarskrárinnar tók gildi með stjórnarskipunarlögum nr.
97/1995 og leysti af hólmi mannréttindaákvæði sem voru nær óbreytt frá fyrstu
stjórnarskrá íslands 1874. Markmið ráðstefnunnar var að fjalla um áhrif hinna
nýju mannréttindaákvæða á íslenskan rétt síðasta áratug. m.a. í tjósi stefnumark-
andi dóma sem gengið hafa á þessu sviði. Leitað var svara við því hvort það meg-
inmarkmið breytingarlaganna hefði náðst að efla. samhæfa og samræma mann-
réttindaákvæðin þannig að þau gegni betur því hlutverki sínu að vera vörn al-
mennings í samskiptum við þá sem fara með ríkisvald eða hvort frekari breytinga
sé þörf. Þá var framkvæmd nýju mannréttindaákvæðanna í íslenskum rétti borin
saman við reynslu Finna af nýjum mannréttindakafla sem kom inn í finnsku
stjórnarskrána árið 1995.
Á ráðstefnunni fluttu eftirtalin erindi:
Forseti íslands. Ólafur Ragnar Grímsson.
Veli-Pekka Viljanen. prófessor við lagadeild Háskólans íTurku. Finnlandi.
Björg Thorarensen. prófessor við lagadeild Háskóla íslands.
Ragnar Aðalsteinsson, hæstaréttarlögmaður.
BrynhildurG. Flóvenz. lektorvið lagadeild Háskóla íslands og formaður stjórnar
Mannréttindaskrifstofu Islands stjórnaði pallborðsumræðum en aðrir þátttakend-
ur en frummælendur voru Hjördís Hákonardóttir. formaður dómarafélags íslands.
Oddný Mjöll Arnardóttir. héraðsdómslögmaður og Sigurður Líndal. prófessor em-
eritus við lagadeild HÍ.
Eiríkur Tómasson. prófessor og forseti lagadeildar Háskóla íslands flutti lokaorð
°9 sleit ráðstefnunni.