Búnaðarrit - 01.01.1890, Blaðsíða 52
48
leyst (óleysanleg) cinkum í steintegundunum: apa-
tit og fosforit og í beinum, sem allt saman er fosfor-
súrt kalk, og hlýtur víst öllum” að vera ljóst, að svo
muni vera, þegar þeir athuga, hve lengi bein geymast
i jörðunni, án þess að fúna. En í jörðunni eru ýms
sambönd, sem verka leysandi á fosforsýruna, svo sem:
kolasúrt vatn, gibs, salt og Chilisaltpjetur (saltpjetur-
súrt natrón); hún er því jurtarótunum aðgengileg, þrátt
um það, þó hún sje mestpart þungleyst, þar sem svo lítið
finnst af henni í jarðvatninu (sbr. bls. 29).
Sje superfosfat svo nefnt, o: súrt fosforsúrt kalk,
borið á jörðina, þá er fosforsýran þar reyndar í ljett-
leysanlegu ástandi, en breytist þó fljótt aptur í þung-
leyst ástand (eins og í beinurn), einkum sje nægt kalk
í jörðinni. En samt er fosforsýran, þegar svona stendur
á henni, jurtunum auðtækari en annars væri, af því
hún er þá jafnar blönduð innan um smámoldina.
í góðri jörð er fosforsýran vanalega 0.12—0.24°/0,
en þetta er þó eðlilega mikið undir því komið, af hverj-
um bergtegundum jörðin einkum er mynduð. í íslenzku
jörðinni er fosforsýran mikil: 0.3—0.4°/0.
Kolsýran (C02) er einkum í sambandi við kalk,
magnisíu og járnsýring í matjörðinni. Hún myndast við
rotnun organisku efnasambandanna. og er því misjafn-
lega mikið af henni í jarðvatninu og jarðloptinu eptir
því, hvort jörðin er rík af rotnandi efnum eða ekki og
hvort sundurliðun þeirra gengur seint eða fljótt.
Kolsýran er eitt af aðalnæringarefnum jurtanna, en
þær taka liana úr loptinu í gegn um blöð sín. En þó
nú svo sje, þá hefir þó kolsýran í jörðunni mikla þýð-
ingu, eins og búið er að skýra frá. Sjá bls. 6, 16—17
og 43.
Ammóníak (NH8) myndast í matjörðinni við rotnun