Hugur - 01.01.1992, Side 70

68
Atli Harðarson
HUGUR
vill ein ástæða þess að menn hneigjast til að kenna fremur
heimspekisögu en eiginlega heimspeki.
En hvaða markmið ætti að setja heimspekikennslu? Til að svara
þessu verð ég víst að reyna að segja eitthvað gáfulegt um hvað heim-
speki er. Þetta er erfitt að gera í stuttu máli því hún er ekki eitt heldur
margt. Einum þræði er heimspeki sú list að komast að kjama hvers
máls, greina um hvaða grundavallaratriði er tekist á þegar menn deila
eða eru ósammála. í samræmi við þetta má setja heimspekikennslu
það markmið að þjálfa nemendur í þessari list. Þetta má ef til vill gera
með því að láta þá lesa ritdeilur, eða kafla eftir tvo höfunda sem hafa
ólíkar skoðanir á sama efni, og spreyta sig á að orða ágreininginn í
sem allra stystu máli.
Heimspekin er líka sú list að leita uppi mótsagnir og þverbresti í
sínum eigin hugmyndum og leiðrétta þær. í samræmi við þetta má
keppa að því að benda nemendum á, eða hjálpa þeim að finna, mót-
sagnir í eigin hugarheimi og láta þá takast á við þær.
Heimspeki er ennfremur sú list að rökstyðja mál sitt og þekkja gild
rök frá ógildum. Eitt markmið sem má setja heimspekikennslu er því
að auka rökfimi nemenda. Þetta hlýtur raunar að gerast um leið og
þeir glíma við mótsagnir eða greiða sundur flóknar deilur.
Heimspeki er enn fleira en þetta. Hún er meðal annars viðleitni til
að skilja hinstu rök tilverunnar og sjá muninn á skynsamlegum
skoðunum um slík efni annars vegar og hjátrú eða fordómum hins
vegar. Markmið heimspekikennslu getur því verið að fá nemendur til
að velta eilífðarmálunum fyrir sér og ræða þau í sinn hóp.
Þetta síðasta markmið er kannski meira spennandi en hin. Helsti
„gallinn“ við það er sá að það er erfitt að gefa einkunn í áfanga þar
sem markmiðið er að menn velti þessu eða hinu fyrir sér en ekki að
þeir kunni fyrirfram ákveðin svör. En einkunnagjöfin á nú ekki að
vera aðalatriði í skólastarfi og ef við viljum kenna eitthvað og trúum
því að það sé þroskandi og uppbyggilegt fyrir nemendur þá skulum
við ekki hætta við vegna þess eins að erfitt sé að mœla árangurinn.
Þessi upptalning mín er langt frá því að vera tæmandi. Heimspeki
er ennþá fleira. Hún er ekki aðeins fræði heldur líka dyggð, sú dyggð
að þora að efast jafnvel um grundvallar„sannindi“. Kannski ættum við
að leggja allt kapp á að innræta nemendum okkar þessa dyggð og setja