Hugur - 01.01.1995, Page 25

HUGUR
Gildi, boð og ástœður
23
Siðaboðið, að okkur beri að sýna sanngirni, leiðir röklega af
gildisdómnum að sanngirni sé réttlætismál og því mönnum fyrir
beztu.*^
Orðalagið „réttlæti er mönnum fyrir beztu“ má skilja svo að menn
þarfnist réttlætis.
Hér er þess fyrst að gæta að það er auðvitað ekki sjálfgefið að
réttlæti sé mönnum fyrir beztu. Ranglæti—til dæmis óheiðarleiki—er
mönnum oft til góðs. Þess vegna eru margir skynsamir menn
óheiðarlegir. Eins gæti til dæmis ranglát tekjuskipting—eða þá
ranglát afskipti af tekjuskiptingu með bráðabirgðalögum—talizt vera
þjóðfélagi til góðs. Ályktun Vilhjálms yrði að vera ályktun af
tveimur sjálfstæðum forsendum:
Sanngirni er réttlætismál.
Réttlæti er mönnum fyrir beztu (menn þarfnast réttlætis).
Þar af leiðir: okkur ber að sýna sanngirni.
Þetta er ekki gild afleiðsla. Það er hægðarleikur að fallast á
forsendurnar og neita niðurstöðunni eins og í fyrri dæmum. Segjum
að sanngirnin sem um er að tefla sé sanngimi kennara í einkunnagjöf.
Kennari gæti sem bezt fallizt á forsendurnar en neitað því að honum
leyfist ekki að gefa ósanngjarna einkunn til að afstýra því að einhver
nemandi hans falli.
En ef við getum hins vegar sýnt fram á að menn þarfnist
réttlætis—sem yrði annað en auðleikið—þá hefðum við þar með
prýðilega og skynsamlega ástœðu til að sýna sanngirni. En sú ástæða
er ekki forsenda í rökréttri ályktun—gildri afleiðsluályktun—eins og
Vilhjálmur telur.
17 „Um gæði og siðgæði", 31.