Hugur - 01.01.1995, Side 98

96
Atli Harðarson
HUGUR
Þegar tölva leikur táknkerfi, eins og skák, þá er útkoman
raunveruleg: Alvöru skák ef hún teflir; alvöru vísur ef hún setur
saman ferskeytlur; alvöru útreikningar ef hún er að vinna með tölur;
alvöru leiðréttingar ef hún er að leiðrétta stafsetningarvillur í texta.
Þegar tölva hermir eftir einhverju sem er ekki táknkerfí eins og körfu-
bolta eða skurðgröfustjóra þá er útkoman stundum ekta og stundum
bara eftirlíking.
Eg er að velta fyrir mér spurningunni um hvort tölva sem stendur
sig þokkalega á Turingprófi hugsi og skilji í alvöru eða búi aðeins
yfír eftirlfkingu af hugsun og skilningi. Svarið veltur ef til vill á því
að hvaða marki tölva getur líkt eftir öðrum fyrirbærum en
táknkerfum.
Við getum lýst alls konar hlutum með orðum. Runa af táknum
getur Iýst býflugum og blómum, fellibyl og fárviðri eða atómum og
öreindum. Það er hægt að mata tölvu á svona runu af táknum og láta
hana herma eftir því sem lýst er. Til þess dugar þó ekki að lýsa bara
ástandi hlutanna. Það þarf líka að lýsa hegðun þeirra, með formúlum,
lögmálum eða almennum orðum. Að svo miklu leyti sem hægt er að
orða nákvæmar hegðunarreglur má láta tölvu herma eftir hlut með því
að breyta lýsingunni á ástandi hans sífellt í samræmi við hegðunar-
reglumar.
Forrit sem láta tölvu herma með þessum hætti eftir hlut eða
atburðarás kallast hermilíkön. Slík forrit gegna mikilvægu hlutverki í
mörgum greinum vísinda. Oft er eina leiðin til að spá um hegðun
fyrirbæra sú að keyra hermilíkan sem gengur hraðar en veruleikinn.
Hermilíkön gagnast líka oft við að prófa tilgátur og kenningar. Tölva
er þá forrituð til að herma eftir þeim reglum sem kenningin gerir ráð
fyrir að viðfangsefnið fylgi og síðan er hegðun hermilíkansins borin
saman við framvindu hlutanna. Hermilíkön hafa meðal annars verið
notuð töluvert í sálfræði til að prófa kenningar um skynjun, minni,
nám o.fl. Fáir efast um að tölvur geti nýst með þessum hætti til að
auka skilning manna á eigin sálarlífi.
Sem dæmi um notkun hermilíkans skulum við hugsa okkur að við
höfum rannsakað flugu af einhverri tegund og komist að því að þegar
hún flýgur um án þess að fínna lykt af æti þá hafi hún sterkasta