Hugur - 01.01.1995, Page 139

HUGUR
Hugsum við með heilanum?
137
Ekki er um það deilt að fætur eru nauðsynlegir til að geta hlaupið
og hjarta til að blóðið rási um æðakerfið. Einnig eru heilinn og
starfsemi hans að því er virðist nauðsynleg til hugarstarfsemi. Hvort
þau eru nægjanleg er önnur spurning. Ég hef sagt að skilyrði þess að
vera líffæri einhverrar starfsemi sé að líffærið geti framkvœmt þá
starfsemi milliliðalaust. Við hljótum því að spyrja okkur hvort
heilinn geti, sem nánasti gerandi, innt af hendi hugsun og aðra
hugarstarfsemi. Eða við getum umorðað spurninguna og spurt hvort
hugsun, skynjun, minni og því um líkt megi skilja sem milliliða-
lausa afurð heilastarfsemi.
V9
Nú ber að hafa í huga að hugarstarfsemi er fyrst og ffemst viðskipti
einstaklings og umhverfis'O (0ftast viðskipti einstaklingsins við sitt
9 Rétt að nefna hér að kenningum mínum, eins og ég set þær fram í köflum V-XII,
þótt þær séu um margt mitt eigið verk, svipar að einhverju leyti til hugmynda (og
einkum til afstaðna) annarra manna. Sumar kjamahugsanir mínar liggja í loftinu
( ritum Ludwigs Wittgenstein; og fylgjendur hans—sérstaklega þeir sem eru
einnig fylgjendur frumkvöðulsins Aristótelesar, eins og Gilbert Ryle, Elizabeth
Anscombe, Peter Geach og John McDowell—hafa sagt ýmislegt sem stefnir (
sömu áttina og það sem ég segi í þessari ritgerð; sjá einkum Dilemmas eftir Ryle
(Cambridge: Cambridge University Press, 1954), Intention eftir Anscombe
(Oxford: Basil Blackwell, 1957), God and the Soul eftir Geach (sjá neðanmáls-
grein 1), og Mind and World eftir McDowell (Cambridge, Massachusetts:
Harvard University Press, 1994). Þetta má kalla hefð sem á eftir að skilgreina
sig betur; og segja má að ég, ásamt samkennara mínum Þorsteini Gylfasyni,
tilheyri þeirri hefð og taki hér þátt í skilgreiningarstarfinu. Aðra hefð sem tekur
svipaðan pól í hæðina má rekja til Georgs Wilhelms Friedrichs Hegel, sem var
sjálfur undir sterkum áhrifum frá Aristótelesi; sjá einkum Phdnomenologie des
Geistes (Wiirtzburg & Bamberg, 1807). Samkennari minn Páll Skúlason, sem er
fylgjandi Hegels og Aristótelesar í þessum efnum, tekur skylda afstöðu (
greininni „Hvemig rannsaka skal mannshugann" (í Pœlingum (Reykjavík: Ergo,
1987); greinin byggist á fyrirlestri fluttum á málþingi Félags sálfræðinema 24.
aprfl 1982). Upp á síðkastið hefur skynjunarfræðingum dottið tengdar hugmyndir
í hug; sjá til dæmis Evan Thompson, Adrian Palacios og Francisco J. Varela:
„Ways of Coloring: Comparative Color Vision as a Case Study for Cognitive
Science," ásamt umsögnum og svörum, í Behavioral and Brain Sciences 15
(1992) 1, bls. 1-74.
10 Hér ber að nefna að orðið viðskipti er í þessari grein íðorð eða fræðiheiti að því
leyti að þátttakendur ( viðskiptum þurfa ekki nauðsynlega að vera manneskjur
eða stofnanir, en fræðiheitið á líka við um venjuleg mannleg viðskipti. Til er ensk
gerð af ritgerðinni sem var samin samhliða þessari. Þar nota ég transactions um
það sem ég kalla hér viðskipti.