Hugur - 01.01.1995, Síða 150

148
Mikael M. Karlsson
HUGUR
lausir litir, rákir.“31 Erting heyrnarbarkar vakti líka skynjanir,
„merkingarlausa og óræða—smelli, suð, dyni, nið.“32 Þegar hann
erti hreyfibörk, þá kipptust útlimir til. Freistar það nokkurns til að
halda því fram að kippirnir hafi átt sér stað í heilanum? En því er það
meira freistandi að hugsa sér að stingirnir, suðið og leiftrin hafi gerst
þar? Kannski vegna þess að erfltt er að koma þeim fyrir annars staðar!
Það er þó tæplega næg rök að mínu viti.
Þegar þetta er skrifað er plötuspilari minn að flytja tónlist. Berum
saman tónlistarflutning græjanna og skuggamyndun heilans. Sé
plötuspilarinn rannsakaður að hætti Penfields, með því að pota í
innyfli magnara hans, flytur hann áreiðanlega alls kyns ískur, suð og
ólæti. Af þessu getum við eflaust lært eitt og annað um starfsemi
magnarans, þótt aðferðin kunni að þykja gróf. En hvers verðum við
vísari um það hvar tónlistin myndast (nema kannski bara að það sé
væntanlega á sama stað og ískrið og ólætin)? Ef við skoðum plötu-
spilarann með varmasneiðsjá, kemur það sennilega í ljós að
einhverjar stöðvar í magnaranum (og reyndar í fleiri hlutum tækja-
samstæðunnar) verði heitari þegar hann flytur tónlist en þegar engin
plata er á fóninum. En ég spyr enn og aftur, hvað sýnir þetta okkur
um það hvar tónlistin myndast? Ef fólk hefur ekki nein haldbetri rök
en þessi fyrir því að skuggamyndun fari fram í heilanum, þá get ég
aðeins ráðið því að skoða hug sinn betur.
Ég sagði áðan að hlaup væri aðeins eitt af mörgum dæmum um
hvunndagsfyrirbæri með þokukennda staðsetningu, og ég fæ ekki séð
hvers vegna skuggamyndun ætti ekki að vera í þeim hópi. Að
einhverju marki má staðsetja hlaup í rými, til dæmis með því að
kveða á um upphaf þess og lok. Aðrar spurningar um staðsetningu,
hversu saklausar sem þær kunna að virðast í fljótu bragði, hljóta ekki
svör sem eru í senn bæði skýr og ekki geðþóttakennd. Sumum
spurningum sem varða staðsetningu skuggamyndunar má svara með
talsverðri nákvæmni: „Hvar fann hann fiðringinn?" „í vinstra þumli.“
Engu að síður dreg ég í efa að ef spurt er almennt hvar skugga-
myndun eigi sér staði að til sé nokkurt skýrt svar sem sé ekki um
leið geðþóttakennt. Svarið „í heilanum“ hefur ekkert fram yfir önnur
svör að því er virðist. Ég fæ heldur ekki séð að þetta sé knýjandi
spurning.
31 Henry Gleitman, Psychology (New York & London: W. W. Norton, 1981), bls.
43. Rétt er að nefna í þessu sambandi að erting Penftelds á vissum svæðum
öðrum leiddi til eðlilegra og skynsamlegra minninga eða minningagervi.
32 Gleitman, bls. 43.