Dvöl - 01.10.1941, Blaðsíða 45

DVÖL
283
er þeir höfðu lokið rannsóknum sínum,
og dvelur úti til 1760 við samningu Ferða-
bókarinnar og ýmis vísindastörf. Þá fer
hann heim og sezt að í Sauðlauksdal hjá
Rannveigu systur sinni og séra Birni,
manni hennar. Dvelur hann þar næstu
fjögur ár við margskonar ritstörf, en þarf
þá enn að fara utan til frekari undir-
búnings á útgáfu Ferðabókarinnar, og er
hann í þeirri för tvö ár. Árið 1767, þá er
hann kemur heim úr fjórðu utanför
sinni, verður það tvennt að honum er veitt
varalögmannsembættið sunnan og aust-
an lands og hann kvænist Xngibjörgu
Guðmundsdóttur sýslumanns á Ingjalds-
hóli, Sigurðssonar. Sátu þau veturinn eft-
ir í Sauðlauksdal, en ætluðu að flytja bú
sitt vorið eftir suður yfir Breiðafjörð að
Hofsstöðum í Miklaholtshreppi; en í þeirri
ferð drukknaði Eggert, ásamt konu sinni
og skipshöfn allri, rösklega fertugur að
aldri.
Eggert var maður hins nýja tíma, fram-
sýnn og framsækinn, áhugasamur um
flest það er horfði til hins betra, fullur
trúar á auðsuppsprettur landsins, síhvetj-
andi almenning til starfs og dáða. Hinn
fyrsti raunverulegi endurreisnarmaður ís-
lenzkrar tungu, þjóðlífshátta og þjóð-
ernistilfinningar, fyrirfari Baldvins Ein-
arssonar og Fjölnismanna. Auk hinna
náttúrufræðilegu bóka sinna, reit hann
Matjurtabók og Drykkjabók og bók um
réttritun íslenzkunnar. Einnig ritaði hann
rúnaskýringar og lýsingar á ýmsum forn-
menjum, ásamt fjölmörgu fleiru. Hann
var ekki stórfellt skáld, en hann neytti
hagmælsku sinnar til þess að yrkja um
áhugamál sín sumhver og tókst með þeim
hætti að ná óvenjumiklum vinsældum. í
helzta kvæði sínu, Búnaðarbálki, sem er
160 erindi og í þremur köflum, lýsir hann
búnaðarháttum landsmanna og þeirri
hollustu og menningu, er sé sveitalífinu
samfara. Hvetur hann til aukinnar bú-
andmenningar og trúar á gróðurmoldina
og landið, í margvíslegum skilningi. Þykir
honum of mikil lausung á öllum þjóð-
lífsháttum og amlóðaskapur almennings
og undirgefni við margvísleg útlend áhrif
keyra úr hófi. Að þessu efni kemur hann
víða í kvæðum sínum, þó í rýmri merk-
ingu sé, s. s. í íslands-sælu, þar sem
þessar alþekktu línur finnast:
„Þó að margur upp og aftur
ísland níði búðarraftur,
meira má en kvikindiskjaftur
kraftur guðs og sannleikans."
Sökum þessarar góðu eiginleika varð
minning Eggerts hugfólgin alþýðu manna,
og um hann mynduðust sagnir, sem bera
glöggt vitni um hjátrú manna og oftrú á
þessu óskabami sínu. Menn trúðu því
ekki að hann hefði farizt; heldur 'mundi
hann hafa hrakið í fjarlæg lönd, og síðar-
meir mundi hann koma heim til íslands
á ný. En þó að átrúnaður almennings
væri mikill, orkaði hann ekki að reisa
Eggert frá dauðum. En andi hans hefir
lifað með þjóðinni, og þess er að
vænta á þessum tímum voveiflegra
atburða og tímanlegra þrenginga, er
leggja svo mjög í hættu sjálfstæðismeð-
vitund einstaklinga og þjóðar, muni lifa
með okkur nóg af anda hins framsýna
heilbrigða, ættfasta íslendings, er megni
að beina hugum almennings að aftur-
hvarfi til náttúrunnar og landsins á nýj-
an leik.
Þó að Eggert Ólafsson væri ekki mikið
skáld, þá þótti rétt að láta sýnishorn af
kveðskap hans koma fram í þessum
greinaflokki, til ábendingar hinni ungu
kynslóð. Ef við ættum ætíð hóp manna
með áhugaeld og fjölhæfni E. Ó., er kalla
mætti samnefnara alls þess, sem bezt er
með þjóð okkar, — þá væri tunga okkar,
menning og þjóðemi aldrei í hættu statt.
Með þeirri ósk, að svo megi verða,
lýk ég þessum þáttum, er birzt hafa í
Dvöl tvö undanfarin ár. Bið ég þá af
lesendum heila að njóta, er hafa hlotið
af þeim lítilsháttar dægrastytting eða
einhverja uppfræðslu. Sveinn i Dal.