Uppeldi og menntun - 01.07.2006, Síða 15

Uppeldi og menntun - 01.07.2006, Síða 15
1 unartillögu um að lögum um almannatryggingar yrði breytt þannig að öllum konum yrði tryggður réttur til fæðingarorlofs en tillagan var ekki útrædd (Alþt. 1974–5, 96. lögþ. a:268). Ragnhildur Helgadóttir flutti fyrir hönd nokkurra stjórnarþingmanna (úr Sjálfstæðis- og Framsóknarflokki) tillögu um breytingar á lögum um atvinnuleys- istryggingar. Samkvæmt henni áttu konur sem forfölluðust frá vinnu vegna barnsburðar að eiga rétt á þriggja mánaða fæðingarorlofi. Bent var á í greinargerð með frumvarpinu að ísland, eitt Norðurlanda, hefði ekki lögfest slík réttindi (Alþt. 1974–5, 96. lögþ. a:414). Þó að nokkuð væri tekist á um frumvarpið, sérstaklega það ákvæði að fjármagna ætti fæðingarorlofið með greiðslum úr atvinnuleysistryggingasjóði, var það samþykkt. Næstu árin var tilhögun fæðingarorlofs talsvert mikið rædd á alþingi en það var ekki fyrr en 1980 sem lög um algildan rétt foreldra til þriggja mánaða fæðingarorlofs voru samþykkt (Lög um fæðingarorlof nr. 91/1980). Þessi lög tryggðu öllum mæðrum rétt til greiðslu fæðingarstyrks, sem var föst upphæð, og vinnandi mæðrum og náms- mönnum viðbótargreiðslur í samræmi við fjölda unninna klukkustunda á ákveðnu tímabili fyrir fæðingu. Feður öðluðust einnig rétt til að taka 30 daga af fæðingarorlof- inu ef móðir samþykkti. Samanburður við önnur Norðurlönd leiðir í ljós að ísland var eftirbátur hinna Norðurlandanna hvað varðar umfang réttinda til fæðingarorlofs. Sem dæmi má nefna að árið 1960 höfðu öll Norðurlöndin nema ísland tryggt mæðrum þriggja mánaða fæðingarorlof (Guðný Björk Eydal, 2005a). Norðurlöndin, fyrir utan ísland, voru í fararbroddi meðal OECD-ríkjanna hvað varðar stuðning við mæður eftir fæðingu og fæðingarorlof (Gauthier, 1996). Eftirfarandi lýsing á þróun réttindanna í Svíþjóð sýnir glögglega hversu snemma sænskar mæður öðluðust slík réttindi og hversu umfangs- mikil þau voru orðin þegar umræðan hófst hérlendis um fæðingarorlof til handa öll- um mæðrum. Hugmyndir um fæðingarorlof eru meira en aldargamlar en upphaflega var ein- ungis um að ræða rétt mæðra til leyfis frá vinnu. Sænskar mæður öðluðust rétt til fjögurra vikna leyfis frá vinnu árið 1900 og 1912 var það lengt í sex­ vikur. 1931 öðl- uðust þær rétt til bóta og árið 1937 er talið að 90% sænskra mæðra hafi átt slíkan rétt (antman, 1996; Ohlander, 1991). Árið 1954 áttu allar sænskar mæður rétt á þriggja mánaða fæðingarorlofi en 1962 var tímabilið lengt í sex­ mánuði og greiðslur námu um 60% af fyrri launum. Árið 1974 settu Svíar lög um fæðingarorlof sem urðu fyrirmynd annarra landa, en þau kváðu á um að fæðingarorlofið yrði sex­ mánuðir og greiðslan 90% af fyrri launum. Það var einnig nýmæli að feður gátu nýtt sér orlofið, þ.e. um sameiginleg réttindi foreldranna var að ræða. Þá var hinn mikli sveigjanleiki einnig nýmæli, en foreldrar gátu nýtt orlofið samkvæmt eigin óskum þar til barnið náði 8 ára aldri (Björnberg og Eydal, 1995). Tímabilið hefur smám saman verið lengt og 1989 var það orðið 12 mánuðir. Foreldrar sem voru í launavinnu fengu greitt hlutfall launa en aðrir áttu rétt á fastri upphæð (Rostegard og Fridberg, 1998). Réttindin voru um- fangsmest í Svíþjóð en Danmörk, Finnland og Noregur þróuðu einnig umfangsmikil réttindi á þessu sviði (Gautier, 1996; Rostgaard og Fridberg, 1998). Það er erfitt að útskýra hvers vegna ísland var eftirbátur annarra Norðurlanda hvað varðar þróun þessara tilteknu réttinda, sérstaklega þegar haft er í huga að íslenska gUð­ný Björk ey­dal
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118

x

Uppeldi og menntun

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.