Uppeldi og menntun - 01.07.2006, Side 21

21
Tölurnar sýna að það er fyrst og fremst sjálfstæði rétturinn sem skilar aukningu, eftir
því sem hann er meiri þeim mun meira orlof taka feður og því verður langmest aukn-
ing á íslandi á þessu tímabili. Hver áhrif þessara breytinga verða í víðara samhengi er
erfitt að fjölyrða um fyrr en frekari rannsóknir liggja fyrir. augljóst er þó að þátttaka
feðra í fæðingarorlofi hlýtur að auka tengsl þeirra við börn sín og að það út af fyrir sig
hefur margvísleg áhrif á uppeldisaðstæður íslenskra barna.
Þrátt fyrir hin nýju lög og aukna dagvistarþjónustu við barnafjölskyldur hérlendis
leiðir heildarsamanburður á umönnunarstefnu Norðurlanda í ljós að þegar allt er
talið er stuðningur vegna umönnunar barna yngri en þriggja ára minni hérlendis en á
öðrum Norðurlöndum, eins og meðfylgjandi tafla 5 sýnir.
Tafla 5 – At­vinnuþát­t­t­ak­a k­arla og k­venna 16–64 ára, st­arfandi mæð­ur, þar af í fullri
vinnu, hlut­fall barna í dagvist­ og fjöldi vik­na í fæð­ingarorlofi og vegna umönnunar barna
(umönnunargreið­slur). Norð­urlönd 2000–2003.
Dan­mörk Fin­n­lan­d Ís­lan­d Noreg­ur Sví­þjóð
atvinnuþátttaka: karlar 16–64 ára % 85,4 75,9 91,5 84,9 79,5
atvinnuþátttaka: konur16–64 ára % 76,4 71,2 84,3 76,2 74,8
á vinnumarkaði
Starfandi mæður með börn 0–6 ára % 74 62 77,6 75 76,6
– þar af í fullu starfi % - - 82 41,8 51 56,2
Fæðingartíðni 1771 1729 2076 1851 1547
Fjöldi vikna í fæðingarorlofi 50–64 44 39 42–52 69
Réttur til að vera heima með barni/ Þar til barn Þar til barn
greiðslur vegna umönnunar barns verður verður
þriggja ára þriggja ára
Hlutfall barna 1–2 ára í dagvist 78 36 75 44 65
Hlutfall barna 3–5 ára í dagvist 94 68 94 85 94
–Vinnumarkaðsþátttaka: Nordic statistical yearbook, 2000:140.
–Mæður í vinnu: Upplýsingar frá Hagstofum viðkomandi landa árið 2001.
–Fæðingartíðni, 2000: Nordic statistical yearbook, 2004.
–Fæðingarorlof og dagvist: Social protection in the Nordic countries 2003, 2005.
–Greiðslur vegna umönnunar: Leira, 1999; Salmi og Lammi-Taskula, 1999.
Taflan sýnir að atvinnuþátttaka kvenna og karla og mæðra er með því hæsta sem
gerist á Norðurlöndum. Fæðingartíðnin er hæst hérlendis. Þrátt fyrir þetta sýnir taflan
hvernig heildarstuðningur við foreldra er minni hérlendis. önnur Norðurlönd bjóða
ýmist lengra fæðingarorlof eða viðbótarréttindi til leyfis og/eða styrki vegna umönnun-
ar. Það kemur því ekki á óvart að umræðan hérlendis á undanförnum misserum hefur
einkum beinst að því hvernig brúa eigi bilið milli fæðingarorlofs og leikskólans.
Niðurstöður rannsóknar á því hvernig íslenskir foreldrar höguðu atvinnuþátttöku
og umönnun barna sinna sýna að foreldrar leita ýmissa úrræða til að brúa bilið. Spurn-
ingakönnun var lögð fyrir alla foreldra sem eignuðust fyrsta barn sitt árið 1997, þegar
barnið hafði náð þriggja ára aldri (n=890, svarhlutfall 57%) (Guðný Björk Eydal, 2004).
gUð­ný Björk ey­dal