Uppeldi og menntun - 01.07.2006, Síða 52

2
merkingu frá hans sjónarhóli og viðfangsefnin öðlist persónulegt vægi í huga hans. í
seinni tíð hefur komið fram vax­andi áhersla á mikilvægi tungumálsins, samskipta og
menningar, ekki síst fyrir áhrif frá kenningum Vygotskíj (1978), og er þá gjarnan talað
um félagslega hugsmíðahyggju.
Þegar litið er yfir sviðið má segja að rannsóknum á náttúrufræðinámi og -kennslu
stálpaðra barna og unglinga hafi fleygt mjög fram, bæði hvað varðar það hvernig þau
hugsa um ýmis fyrirbæri náttúrunnar og hvernig sú vitneskja nýtist í kennslu. Sjá má
fjölda heimilda um þessar rannsóknir hjá Duit (2006).
Um st­öð­u rannsók­na á nát­t­úrufræð­ik­ennslu ungra barna
í ritstjórnargrein tímaritsins Research in Science Education (Fleer og Robbins, 2003), sem
helgað er umfjöllun um rannsóknir á náttúrufræðikennslu barna yngri en átta ára,
segir að þetta sé svið sem lítið hafi verið rannsakað en síðustu áratugina hafi rannsak-
endum á þessu sviði þó fjölgað. Höfundar nefna það sem hugsanlega ástæðu þessa
skorts á rannsóknum að rannsakendur með bakgrunn í náttúrufræði og náttúrufræði-
kennslu hafi litla reynslu af þessum aldurshópi og þeir sem sinna kennslu ungra barna
hafi oft ekki mikla menntun í náttúrufræði. Skörun þessara hópa sé því lítil. Einnig
er rétt að nefna að hugmyndir manna um hlutverk leikskóla hafa verið að breytast.
Lengi vel hefur aðalhlutverk leikskólans verið umönnun barna og það að ýta undir
þroska þeirra í fjarveru foreldra en síðustu áratugina hefur verið lögð æ meiri áhersla
á menntahlutverk leikskólans (Jóhanna Einarsdóttir, 2005; Jón Torfi Jónasson, 2006).
Segja má að upphaf rannsókna á náttúrufræðinámi ungra barna séu rannsóknir
Piaget (1973), sem hann gerði á öðrum áratug síðustu aldar, þar sem hann rannsakaði
hugmyndir barna um ýmis fyrirbæri í náttúrunni. að þessum rannsóknum frátöldum,
segir Harlen (2001) að rannsóknir á náttúrufræðinámi ungra barna á grunnskólaaldri
hafi hafist í byrjun níunda áratugarins í framhaldi af rannsóknum á hugmyndum eldri
barna og unglinga á áttunda áratugnum. í mörgum löndum byrja börn fimm ára í
grunnskóla og rannsóknir á hugmyndum grunnskólabarna hafa þá tekið til þeirra.
Tvær stærstu rannsóknirnar á hugmyndum yngri barna hófust upp úr 1980. annars
vegar var um að ræða verkefnið Learning in Science Project á Nýja Sjálandi (Biddulph,
Osborne og Freyberg, 1983) og hins vegar, SPaCE verkefnið í Bretlandi (The science
process and concept ex­ploration (SPACE) project, 2006). Niðurstöður þessara stóru rann-
sóknarverkefna, og niðurstöður rannsókna í fleiri löndum reyndust mjög samhljóða.
í ljós kom að yngri börn höfðu margar sömu hugmyndir og eldri börn, sem bendir til
að þær eigi uppruna sinn í reynslu og hugsun á unga aldri (Harlen, 2001). Rannsóknir
síðustu ára í þroskasálarfræði (Spelke, 1994; Spelke, Breinlinger, Macomber og Jacob-
son, 1992) og víðar benda til þess að ung börn hafi burði til þess að læra um náttúruna
og að hugmyndir þeirra séu þegar farnar að mótast á því sviði. allar þessar niðurstöð-
ur undirstrika mikilvægi þess að rannsaka betur hvernig megi hjálpa börnum að þróa
hugmyndir sínar allt frá byrjun. Fleer og Robbins (2003) benda einnig á að innsýn í
náttúrufræðinám yngri barna geti verið mikilvæg við mótun hugmynda um náttúru-
fræðinám almennt.
í tveimur rannsóknum á hugmyndum barna á leikskólaaldri kemur fram að auk
„He im­Ur inn er al lUr raUð­Ur“