Fróðskaparrit - 01.01.2009, Side 34

32 KYN OC MÁLSLIGUR HUCBURÐUR TIL FØROYSKA TALAÐA FRÁBRICDIÐ - NAKRAR ÁBENDINCAR
[...] asymmetry of bonding, and to cha-
racterise the attitude of the innovating
community as exocentric and that of their
models as endocentric (hjá J. Milroy, 1992:
151).
(... málmynstur í málfelagsskapinum, ið
eru 'brotin', og hann metir hugburðin hjá
teimum, ið broyta eginmálbúna at vera
uendur úteftir, og hugburðin hjá teimum,
ið halda fast um málførið at vera vendur
inneftir.)
Víðari vísir Milroy til Horvath (1985), ið kem-
ur við nýggjum ástøði um málval hjá heim-
ildarfólkunum hjá Labov (1966), har sosio-
búskaparliga sundurbýtingin varð løgd til
síðis, og hugt varð at kanningarúrslitunum
úr New York umaftur við sundurbýting av
kynunum sum lyklabrigdli. Hesum sama siga
Milroy and Milroy uppaftur nágreiniligari frá
í fyrstnevndu grein (1993), har víst verður til
Coates (1986), ið eisini hevur endurskoðað
heilt stóra mongd av dátum frá fleiri týðandi
samfelagsmálfrøðiligum kanningum. Endur-
skoðanir hennara vísa, at kyn tykist hava
minst líka stóran týdning fyri málformar hjá
heimildarfólkunum, og í summum førum
størri enn, sosiobúskaparlig stættaskipan
(Milroy and Milroy, 1993: 61-62).
Vit skulu venda aftur til ástøðið hjá
Milroy um báði samleika og kyn sum lykla-
brigdlar, men áðrenn eg komi so langt, skal
eisini verða víst til James (1996: 99-107), ið
greiðir gjølla frá uppaftur øðrum brigdlum,
ið medvirka til málsliga broyting hjá einstak-
lingum, og hon lýsir tilburðir í báði Ober-
wart, Belfast og í fleiri øðrum málsamfeløg-
um. Eisini James sigur, at um netverkið hjá
einstaklingum er tætt og fjøltáttað, so heldur
hin einstaki fast við staðbundna málførið.
Hinvegin, um fíggjarstøða og marknaðar-
kreftir gera sítt til, at einstaklingar finna starv
uttan fyri samfelagið, soleiðis at netverkið
gerst víðgreint og eintáttað, so fara tey at
broyta eginmálbúna og velja annað frábrigdi,
ið ber boð om framgongd.
James hevur soleiðis býtt niðurstøðu av
ymiskum málkanningum sundur í tríggjar
høvuðsbólkar; tvs. í niðurstøðu, ið vísir mun
millum kynini:
a) Av tí at summi fólk eru oftari í støðu
har standardfrábrigdið verður tosað;
b) Av 'marknaðarkreftum' og eintáttaðum
netverki, ið ávirka;
c) Av fjøltáttaðum netverki, ið ávirkar.
Vísandi til kanningar hjá t.d. Queizán (1977),
Nichols (1983), Bortoni-Ricardo (1985),
Khan (1991) og Knack (1991) peikar James á
felags niðurstøðu um kvinnur, ið høvdu sítt
dagliga virki heima við hús, meðan menninir
í starvi sínum høvdu meiri samband við
heimin uttanfyri. Hesar kanningarnar vístu,
at menninir høvdu lagað málið eftir stand-
ardfrábrigdinum, meðan kvinnurnar hildu
fast við staðbundna málførið. Vit skilja, at
henda støðan viðvíkjandi monnunum lagar
seg eftir punkt a) hjá James omanfyri. Sam-
stundis tykist støðan at vera heilt øvut av
Grundreglu I hjá Labov um kvinnur í støðu-
fastari málskipan, ið halda seg til standard-
frábrigdið.
Hinvegin, júst eftir grundreglu I hava
uppaftur fleiri kanningar víst, at kvinnur í
størri mun enn menn velja standardfrábrigd-
ið, tá málslig samfeld heild hevur verið mett
í einum samfelagi (sí m.a. Labov, 1966, 1972;
Trudgill, 1972). Útleggingar av hesum fyri-
brigdi hava verið, at kvinnurnar, vegna sína