19. júní - 19.06.1983, Blaðsíða 74

BÆKUR - BÆKUR - BÆKUR
Þótt stef sagnanna níu sé þannig
vissulega dramatískt, er stíll þeirra
afar látlaus og um leið hnitmiðaður.
Setningar stuttar og knappar, lýsing-
arorð skorin við nögl, engu er ofaukið.
Bygging flestra sagnanna er sérkenni-
leg að því leyti að þar fer fram fleiri en
einni sögu í senn, stokkið er á milli
ólíkra tímaskeiða eða staða, t.d. til að
draga fram hliðstæður í fortíð og nútíð;
þessar skiptingar skapa spennu við
lesturinn og sumar sögur eru eins og
púsluspil sem lýkst upp fyrir lesand-
anum í lokin.
A sinn hófstillta hátt lýsir höfundur
af samúð hrelldum einstaklingum í
miskunnarlausri veröld. Hún boðar
mannúð og samhjálp gegn fordómum,
grimmd og tortryggni. — I síðustu sög-
unni segir m.a. frá örlögum gyðinga-
konu sem sögukona hefur kynnst á lífs-
leið sinni. Hún fréttir seinna að gyð-
ingakonan sem bjó í Sviss hafi framið
sjálfsmorð. Ung hafði hún fluið frá
Póllandi með lest í gegnum Rússland í
stórum hópi gyðinga. Henni hafði ver-
ið síminnisstætt hversu mikinn hlýhug
Rússarnir sýndu þessu flóttafólki:
A brautarstöðvum stóð fólk og gafokkur
mat. Heita súpu og brauð. Það rétti okkur
líka teppi og sitthvað íleira. Eg fékk klapp á
kollinn. Svo tók það um hendurnar á okkur
og sagði eitthvað. fýg þóttist vita að það
væri að telja í okkur kjark. Handtakið var
hlýtt og einlægt. Þetta handtak var eins og
von í miðjum hörmungum. (120).
Síðar meir mætti þessi kona ýmsu
andstreymi. Sögukonan syrgir örlög
hennar og spyr sjálfa sig hvers vegna
hún hafi gefist upp:
Varð kannski enginn til að taka hlýtt og
einlæglega í hendurnar á þér? Eins og forð-
um. Þegar þú varst á flótta. Lítil stúlka.
(124).
Bókinni lýkur einmitt á þessum orð-
um. Er það vel við hæfi, því eftir lestur
Af manna völdum hefur lesandinn á til-
finningunni að tekið hafi verið hlýtt og
einlæglega um hendur hans. Og það
kalla ég guðsþakkarvert...
Jóhanna Sveinsdóllir.
Gunnlaugur
Astgeirsson
Hvers má sín barn?
Olga Guðrún Árnadóttir:
Vegurinn heim
skáldsaga (187 bls.)
Mál og menning 1982
Ekki veit ég almennilega hvernig
ber að skilgreina hjónaskilnaði, skil-
greining fyrirbærisins veltur að sjálf-
sögðu á því út frá hvaða sjónarhóli
maður skoðar það, en ekki er óalgengt
að heyra talað um þjóðfélagsmein, í
þessu sambandi. Ekki þarf að velta
þessu fyrirbæri lengi fyrir sér til þess að
sjá að það er afleiðing annarra hluta
sem geta verið ákafiega margvíslegir,
bæði einstaklingsbundnir og almenns
eðlis, samfélagsleg eða þjóðfélagsleg
fyrirbæri eða hvað sem menn vilja
kalla það. Eitt er víst að ef skoða á for-
sendur skilnaða alveg í grunninn þá
liggja þar að baki ástæður sem lúta að
rótum þess lífsmáta sem tíðkast meðal
flestra Islendinga og reyndar í flestum
tæknivæddum nútímasamfélögum.
Mætti vel telja fram urmul ástæðna en
ekki verður farið út í þá sálma hér.
Mergurinn málsins er þó trúlega sá að
lifnaðarhættir nútímamannsins leiða
til einangrunar hans, hann skapar um
sig tilfinningalegan hjúp til varnar
umhverfinu, hjúp sem smám saman
verður að skel sem einangrar hann frá
öðru fólki og gerir honum ókleift að
mynda varanleg tilfinningatengsl við
annað fólk. Auðvitað er þetta mál
flóknara og tekur á sig margvíslegar
myndir þegar við bætast einstaklings-
bundnar ástæður og eiginleikar.
En hvað sem vangaveltum af þessu
tagi líður þá er hitt víst að hjónaskiln-
aðir hafa stóraukist á seinni árum og
kæmi mér ekki á óvart þó að sú fjölgun
næmi tugum prósenta.
Það er því ekkert að undra þó að
þessa ástands sjái stað í bókmenntum
okkar. Það lætur nærri að tugur frum-
saminna skáldverka frá síðasta jóla-
bókaflóði fjalli með einum eða öðrum
hætti um skilnað hjóna og einnig má
minna á ný íslensk leikrit sem fjalla um
sama efni. Flest eiga þessi verk sam-
eiginlegt að umfjöllun höfunda er fyrst
og fremst um tilfinningastríð þeirra
einstaklinga sem eiga hlut að máli —
hjónanna. Það er hinsvegar fátíðara að
f'ullburða skáldverk íjalli um skilnað út
frá sjónarhóli barns og áhersla höfund-
ar liggi á að túlka tilfiningar þess og
stöðu.
Vegurinn heim
Aðalpersónan í nýrri sögu Olgu
Guðrúnar Árnadóttur, Vegurinn heim,
er Hulda, ellefu ára stúlka sem er
skilnaðarbarn.
Saga hennar er í stuttu máli á þá leið
að foreldrar hennar skildu fyrir tveim-
ur árum og nú býr hún í Englandi með
móður sinni sem er gift þarlendum
manni. Hið nýja hjónaband móður-
innar hefur ekki fært henni mikla ham-
ingju, þó hún búi við efnalega velsæld
og hafi nýlega eignast dóttur. Hulda er
í einkaskóla og hefur ekki náð að eign-
ast þar vini og námið gengur ekki alltof
vel. Hún er því mikið ein og líður fyrir
óhamingju móðurinnar.
Huldu hefur alla tíð þótt mjög vænt
um föður sin og saknar hans mjög og a
Itún nú að fara til hans í sumarleyfi-
Faðirinn er einnig giftur að nýju,
Maríu rithöfundi, og er yngri bróðir
Huldu hjá honum ásamt með dóttur
Maríu sem er nokkru eldri en Hulda.
74